Crises oplossen zonder dat je als overheid burgers tegen je in het harnas jaagt, kan dat? 'Ja, maar kost wel veel moeite'

De tuinstoel van EenVandaag stond de afgelopen week in verschillende Nederlandse achtertuinen. Om het te hebben over het fenomeen: not in my backyard, of NIMBY. Grote crises oplossen én omwonenden tevreden houden. Dat is zo makkelijk nog niet.

Het is een veelgehoord probleem, vertelt Marko Hekkert. Hij is directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving, het nationale onderzoeksinstituut voor strategie op het gebied van milieu, natuur en ruimte. "Aan de ene kant heb je als overheid allerlei maatschappelijke problemen die je wil oplossen. Maar als je dat vervolgens doet, confronteer je daar ook mensen mee. En die zijn het daar niet altijd mee eens."

Duurzame energie en woningtekort

En er spelen op het moment nogal wat maatschappelijke problemen die om een oplossing vragen. Zo wil Nederland bijvoorbeeld minder afhankelijk worden van olie en investeren in duurzame energie. Daar zijn een hoop windmolens en zonneparken voor nodig.

Ook is er sprake van een woningcrisis. Er is niet alleen vraag naar huisvesting voor jongeren, maar ook naar woningen voor vluchtelingen, statushouders, arbeidsmigranten en andere mensen. En dan heb je nog de discussie over de vierde aanvliegroute van Schiphol. Moeten de lasten van het vliegtuiglawaai niet eerlijker over het land verdeeld worden?

'Niet te voorkomen'

Als er in een buurt (tijdelijke) woningbouw komt, voor vluchtelingen of arbeidsmigranten. Of wanneer plannen voor windmolens worden gepresenteerd, voelen inwoners zich vaak overvallen en niet gehoord.

Hekkert begrijpt dat, maar zulke gevoelens zijn niet echt te voorkomen. "Het is onmogelijk om dit type reacties helemaal uit te sluiten. Aan de andere kant denk ik dat de manier waarop je het aanpakt een grote invloed kan hebben op hoe mensen reageren."

Beter communiceren

Het eerste wat overheden moeten doen volgens Hekkert is goed inzichtelijk maken wat de maatschappelijke problemen zijn, waar we in Nederland mee te maken hebben. "Waarom zijn dit problemen en hoe denken we ze op te lossen? En: hoe ziet de toekomst er eigenlijk uit?"

"Als dat voor mensen helemaal helder is, en ze kunnen zich daarin inleven, dan snappen ze ook veel beter wat overheden aan het doen zijn. En waarom ze bepaalde beslissingen nemen. Eigenlijk is die manier van communiceren tot nu toe een beetje achterwege gebleven."

Positieve effecten

Een andere oplossing is volgende de directeur van het Planbureau ervoor zorgen dat omwonenden ook de positieve effecten van zo'n verandering ervaren. Bijvoorbeeld als het gaat om een windmolen in hun achtertuin.

"Wat we hebben gezien is dat op het moment dat mensen meedelen in de winst van zo'n windturbine, ze niet alleen de negatieve effecten ervaren, maar ook een positief rendement ontvangen. In dit geval in geld. De acceptatie neemt dan toe."

Vluchtelingen of arbeidsmigranten

In het geval van het huisvesten van vluchtelingen of arbeidsmigranten, waar geen financiële vergoeding tegenover staat, is er volgens Hekkert toch een manier om omwonenden te compenseren.

"Het kan bijvoorbeeld zijn dat er in een bepaalde wijk al heel lang onvrede is over een openbaar vervoeraansluiting, of een gebrek aan voorzieningen. Als er meer mensen in die buurt gaan wonen, kan daar mogelijk wél een oplossing voor komen."

Bestuurlijke kracht gebruiken

Op die manieren zou je als bestuurder een voordeel kunnen bieden in plaats van alleen de nadelen over omwonenden uitstrooien, zegt Hekkert. "Maar dat betekent wel dat je als bestuurder heel goed moet luisteren, verdiepen en proberen echt begrip te hebben voor wat die mensen zeggen. En dat je dan ook je bestuurlijke kracht gebruikt om dingen te veranderen die voor hen gunstig uitpakken."

Tegelijkertijd betwijfelt Hekkert of de dilemma's waar bestuurders mee te maken hebben wel helemaal op te lossen zijn. "Je zal toch altijd beslissingen nemen waar niet iedereen blij mee is. Er is niet een soort gouden regel die zegt: 'Als je het zo doet, dan is iedereen blij'."

Niet alleen maar lastig

Dat omwonenden in verzet komen tegen bepaalde ontwikkelingen, moet ook niet alleen maar als lastig worden gezien, besluit de PBL-directeur. "Je kunt het ook zien als een vorm van burgerbetrokkenheid. Want juist als mensen zich uitspreken en je luistert daar als bestuurder goed naar, dan kun je met die informatie heel goede dingen doen."

"Dus je kunt klagen als iets negatiefs zien, of je kunt het zien als een input om nog veel betere beslissingen te nemen. Ik zou het graag als dat laatste zien."