Chemische bedrijven overtreden massaal de regels: 'Veiligheidscultuur moet anders'

Chemie Pack, Shell, Odfjell: allemaal gingen ze de afgelopen jaren in de fout, met soms levensgevaarlijke overtredingen van de regels. En ze zijn niet alleen: tussen 2007 en 2017 hebben negen van de tien chemische bedrijven overtredingen begaan.

Onderzoekers van de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit in Amsterdam zien dat maar liefst negen op de tien chemische bedrijven zich niet aan de veiligheidsregels houden. De overtredingen gaan van het niet op orde hebben van papierwerk tot aan verouderde machines en achterstallig onderhoud. In 10 jaar tijd gingen bijna 500 chemische bedrijven in totaal meer dan 7000 keer in de fout.

Onthulling

Dat dit grote gevolgen kan hebben, maakte een klokkenluider in 2012 aan EenVandaag duidelijk. "Het is wachten op een grote ramp", zei deze anonieme bron toen. Die grote ramp was er bijna, toen 220 ton van het licht ontvlambare butaangas ontsnapte uit een opslagtank en over het terrein van het chemische bedrijf Odfjell lekte.

Kijk hier naar de uitzending van EenVandaag uit 2012:

Sindsdien is er wel wat veranderd, zegt justitie en veiligheid-redacteur Jan Born. "Het aantal zware overtredingen is teruggelopen", legt hij uit. Ook onderzoeker Wim Huisman, die meeschreef aan het onderzoek, ziet verbeteringen. "Maar tegelijkertijd blijft er een grote groep veelplegers, en heeft in de afgelopen 10 jaar dus bijna elk bedrijf wel een overtreding begaan."

Klein naar groot

Zo'n fout kan van alles zijn, zegt Huisman. "Als je vergeet je mobiel uit te zetten op de bedrijfsvloer, kan dat al een veiligheidsovertreding zijn. Maar we zien natuurlijk ook veel ernstigere lekkages. Als bedrijven overtredingen begaan, is het op allerlei gebieden."

De chemische sector reageert op het nieuws door te citeren uit een overheidsrapport over 2018. De Vereniging Nederlandse Chemische Industrie, de VNCI, stelt dat in het afgelopen jaar bij ruim 40 procent van de chemische bedrijven met een hoog risico géén overtreding is geconstateerd. "Dat is nog altijd bij meer dan de helft wél", aldus Born. "Het aantal middelzware overtredingen is toegenomen. En ook kleine overtredingen kunnen in no time uitlopen op een grote ramp."

Veiligheidscultuur

"Het is zaak voor deze sector om de veiligheidscultuur altijd scherp te houden. Eén keer een dag niet opletten kan in deze sector echt fataal zijn", waarschuwt Born.

De onderzoekers van het rapport willen hieraan bijdragen door verdere research te doen. Huisman: "Veiligheid Voorop zegt dat ze graag met de onderzoekers in gesprek gaan." Hij ziet de uitnodiging tegemoet. "Wij willen de redenen achter de overtredingen onderzoeken."

Handhaving

Maar niet alleen de chemische industrie zelf moet blijven opletten. "Handhavende diensten willen tegenwoordig risicogericht werken", verzucht Huisman. "Daarbij blijven stempels 'veilig' of 'niet zo veilig' soms langer bestaan dan dat de werkelijke situatie is."

Huisman vindt dat er regelmatig moet worden gekeken hoe een bedrijf ervoor staat. "De veiligheidssituatie kan zo maar veranderen."