Burgemeester blikt terug op de aanslag op Koninginnedag: 'Deze gebeurtenis laat me nooit meer los'

Fred de Graaf was burgemeester van Apeldoorn toen Karst T. tijdens Koninginnedag in 2009 een aanslag pleegde. Zeven mensen overleden, velen raakten gewond. 10 jaar later blikt hij terug. "Het is pijnlijk. Slachtoffers lagen her en der over het kruispunt."

Op dertig april is het tien jaar geleden dat Karst T. met zijn Suzuki Swift door de mensenmassa reed en tegen monument de Naald tot stilstand kwam. Hij wilde een aanslag plegen op de leden van het koninklijk huis. Die legden in een cabriobus een feestelijke route af. Fred de Graaf probeert er niet te veel bij stil te staan, maar ook 10 jaar na dato zijn de herinneringen vers.

Niet het eerste drama

"Ik heb vakjes in mijn hoofd en daar zitten deurtjes voor. Als iemand erover begint dan gaat het deurtje open. En dan moet je het daarna snel weer dichtdoen", zegt de gepensioneerde De Graaf. "De mensen die het meemaakten, hebben het leven ook weer moeten oppakken. Maar het laat je nooit meer los."

De aanslag van Karst T. was het tweede nationale drama van de burgemeester. In 1996 werd 'zijn' gemeente, Vught, zwaar getroffen door de Herculesramp. Er kwamen vierendertig mensen om het leven bij een crash op de vliegbasis in Eindhoven. Aan boord van het vliegtoestel was onder andere een militair fanfarekorps.

Nare beelden

Het geluid dat hij hij hoorde op het moment dat Karst door de hekken reed en tegen de Naald tot stilstand kwam, zal hij nooit meer vergeten. Het was een 'geweldige klap'. "Toen draaiden de koningin en ik ons om en zagen we wat er gebeurde."

In eerste instantie dacht oud-burgemeester van Apeldoorn dat er een tribune was ingestort. Tot hij de auto tegen de Naald tot stilstand zag komen. "Dat is het eerste beeld dat terugkomt. Het is pijnlijk. De slachtoffers die her en der over het kruispunt lagen. Het zijn nare beelden."

Slachtoffers

Een van de slachtoffers was Apeldoorner Addy Teunnissen (52). Hij keek bij de Naald naar de koninklijke stoet. Zijn zus Hilda Huizinga komt wekelijks langs het kruispunt. Het moeilijkste om te zien vindt ze niet de Naald, maar het zebrapad waar haar broer lag. "Dat is veel heftiger voor mij", zegt ze.

Nog geen half jaar na de aanslag presenteerde de Nationale Recherche een omvangrijk rapport. Hieruit zou onder meer hebben gebleken dat Karst T. niet zou hebben geweten dat er mensen op de kruising stonden te kijken. "Dit is gewoon een man die ziek was. Zo moet je het beschouwen. En met een heleboel haat in zijn lijf", zegt de moeder van Addy, Truida Teunissen. Ze hebben de familie van Karst T. ontmoet. "Het is gewoon een familie net als u en ik", zegt ze. "Die mensen zijn net zo goed slachtoffer als wij."

In tranen

Als oud-burgemeester De Graaf er aan denkt, staat het direct weer op zijn netvlies: 'alsof het gisteren gebeurde'. Op het moment zelf sprong hij in de regelstand, zoals hij het zelf noemt. "Ik werd daar ijzig van. Het is zelfbehoud, je moet allerlei beslissingen nemen en kordaat optreden", zegt De Graaf.

Hij deed dit om alles in goede banen te leiden, hij wilde nuchter zijn. De emoties kwamen een dag later pas, tijdens het lezen van de ochtendkranten. "Toen was ik echt in tranen. Wat is hier in godsnaam gebeurd? Het verdriet van de nabestaanden, de mensen die een familielid verloren en de mensen die zwaargewond zijn geraakt en daar hun leven mee moeten leven."

Was het menens?

Een week na die Koninginnedag vond een grote herdenking plaats in theater Orpheus. Apeldoorn veranderde in een vestingstad. Er waren roadblocks, mensen waren zwaar bewapend en je moest je legitimeren. "De maatregelen waren van een orde dat je dacht: 'het is oorlog'", zegt De Graaf. "Dat vond ik vreselijk. Het was mijn gemeente niet meer", zegt hij.

De maatregelen waren nodig vanwege bedreigingen. "Mensen vonden het nodig om te dreigen, dat ze nog iets zouden doen. Maar dat kun je niet naast je neerleggen." De Graaf vertelt dat er een of twee dreigementen binnenkwamen waarbij niet ingeschat kon worden of het menens was of niet.

Geen cabriobus meer

Terugblikkend denkt de oud-burgervader niet dat er in Apeldoorn te weinig veiligheidsmaatregelen waren genomen. Die waren door de moord op Pim Foruijn en Theo van Gogh al opgeschroefd. "Het was niet naïef, zo ging het altijd. Met veel vreugde en plezier. De veiligheidsmaatregelen waren al scherper. Bijvoorbeeld met niet-geüniformeerde beveiliging", zegt hij. Wel denkt hij dat er nu niet meer gekozen zou worden voor zo'n cabriobus voor de koninklijke familie.

Nederland verloor in 2009 de onschuld van het Koninginnen- en Koningsfeest. De dag had van oorsprong altijd een open en toegankelijk karakter. De maatregelen die er werden genomen waren altijd binnen de perken. "Het was altijd feest. Je verwachtte niet dat er ernstige dingen zouden gebeuren en dat was in 2009 in een klap gebeurd."