Beschermd koraal bij Bonaire in gevaar door plan nieuwe haven waar Nederland aan meebetaalt, natuurorganisaties slaan alarm

"Een containerhaven past niet in dit mooie plaatje." Natuurorganisaties op Bonaire zijn bezorgd over de gevolgen voor het koraal als de plannen voor een nieuwe haven doorgaan. Ook Nederland betaalt daaraan mee.

Een coalitie van drie lokale natuurorganisaties op Bonaire en het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) komen vandaag met een gezamenlijk statement. Ze uiten onder meer zorgen over een geplande zeehaven. "Het is een gebied met beschermde natuur." Ondanks dat ze zich wel achter het statement blijven scharen hebben de drie kleinere organisaties op het laatste moment verzocht hun naam niet te noemen. De redenen daarvoor zijn onduidelijk. De namen zijn wel bekend bij de redactie. Eerder bleek ook voor andere bronnen op het eiland vrijuit praten over dit onderwerp een probleem, omdat 'het een kleine gemeenschap is'.

Negatieve impact op natuur

Naast de havenplannen richten de zorgen zich ook op de bouw van een pier voor stookolie. "Het is op dit moment nog niet mogelijk om een goede beoordeling te maken van de omvang van de impact op koraalriffen, maar dat een haven en een pier negatieve impact gaan hebben op de natuur in dit gebied, dat is zeker."

De organisaties schrijven verder: "Elke ontwikkeling van de maritieme infrastructuur aan de koraalrijke kust vernietigt niet alleen de natuur, maar het zal ook negatieve invloed hebben op het toerisme. Mensen komen hier voor de rust en de natuur, een containerhaven en een pier voor stookolie passen niet in dit mooie plaatje van Bonaire."

Nederland betaalt zestig procent

De reden dat de natuurorganisaties alarm slaan, heeft te maken met de de handtekening die minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat in februari 2020 onder een convenant zette. Daarin hebben het bestuur van Bonaire en het Nederlandse kabinet onder meer afgesproken samen op te trekken bij het plan voor een nieuwe vrachthaven. De in het convent genoemde voorkeurslocatie ligt in de wijk Hato van de hoofdstad Kralendijk, op een plek waar het koraalrif nog in goede staat is.

De plannen zijn niet nieuw, zo blijkt uit documenten in handen van EenVandaag. Sinds 2013 hebben de autoriteiten op Bonaire en Nederland verschillende haalbaarheid-studies uit laten voeren. Als reden voor de nieuwbouw wordt genoemd dat het eilandbestuur de haven voor cruiseschepen wil scheiden van de vrachthaven en die tegelijkertijd wil uitbreiden. De kosten worden op dat moment ingeschat tussen de 70 tot 80 miljoen dollar, wat gelijk is aan ruim 60 miljoen euro. Wat de kosten nu zouden zijn, is niet bekend, maar de minister heeft in elk geval beloofd dat het kabinet zestig procent betaalt van de in het convenant gemaakte afspraken.

Rutte: koraalriffen belangrijk voor biodiversiteit

Dat de minister haar handtekening onder dit convenant zette, lijkt in tegenstelling met alle inspanningen en uitspraken van het kabinet de afgelopen jaren. Het koraal is mede door menselijk ingrijpen en de klimaatverandering kwetsbaar. Daar hebben tal van ministers en staatssecretarissen de afgelopen jaren ook veel over gesproken en geld voor gereserveerd.

In 2019 adopteerden staatssecretarissen Raymond Knops en Tamara van Ark een stukje koraalrif. In april 2020 trok minister Carola Schouten nog ruim 7 miljoen euro uit om het koraal op de Cariben te beschermen. In oktober van dat jaar deed ook premier Rutte een duit in het zakje op de biodiversiteitstop van de Verenigde Naties. "We werken aan de bescherming van de koraalriffen die zo belangrijk zijn voor de biodiversiteit", zei hij toen.

'Project moet sterven op de tekentafel'

Ook inwoners en andere nauw betrokkenen bij het eiland, hebben zich tegen de havenplannen gekeerd. "Het is belachelijk. Het leunt tegen ecocide; op een heel groot oppervlak schade aanbrengen", vindt Dos Winkel. De onderwaterfotograaf en oceaanbeschermer spreekt namens Conserve Bonaire, een actiegroep van inwoners die zich verzet tegen de havenplannen. Winkel woonde jarenlang op Bonaire en heeft eindeloos vaak gedoken op het koraalrif. "Ik vind het vooral dom. Je wordt er een beetje boos van."

Volgens Winkel vindt je op het bedreigde rif unieke soorten als Elands-koraal en hertshoorn-koraal en zou het plan desastreus hiervoor zijn. "Dit project mag nooit doorgaan en moet sterven op de tekentafel." Hij denkt ook dat het geld veel beter besteed kan worden. "Met 100 miljoen kan je het hele eiland van riolering voorzien en dat zou heel belangrijk zijn voor het eiland en het koraalrif." Hij ziet liever dat er juist minder schepen naar Bonaire komen en de haven zo niet nodig is.

Voorzichtig omgaan met koraal voor eilandeconomie

"Op dat stuk van het eiland is het koraal daar in goede conditie; redelijk tot goed", zegt Erik Meesters, onderzoeker van de Wageningen University & Research (WUR). Als iemand weet hoe het koraal eraan toe is, is hij het wel. De WUR doet al tientallen jaren onderzoek naar het koraal op Bonaire. Meesters: "Vergeleken met andere plekken in het Caribisch gebied is het veel beter, al was het vroeger nog beter."

Voor Bonaire is het koraal essentieel, want juist veel toeristen komen naar het eiland om te duiken. Bonaire is een walhalla voor duikfans vanwege de hoeveelheid bijzonder koraal. De economie van het eiland is daarvan afhankelijk. Meesters waarschuwt dan ook voor de gevolgen. "Als je daar een steiger gaat neerleggen, is het koraalrif daar weg. Voor je eilandeconomie moet je daar voorzichtig mee omgaan." Hij denk dat de wens voor een nieuwe haven mede het gevolg is van de groeiende bevolking, maar vindt dat er naar alternatieve locaties moet worden gekeken.

'Alles aan doen om dit voorkomen'

Ook meerdere fracties in de Tweede Kamer zijn ongerust over de plannen. PvdA, GroenLinks en D66 hebben vragen gesteld aan ministers Cora van Nieuwenhuizen en Raymond Knops, die als minister van Binnenlandse Zaken ook de overzeese eilanden in zijn portefeuille heeft.

"Het is een onzalig plan", vindt D66-Kamerlid Tjeerd de Groot. "Het is een heel raar verhaal. Elke keer zeggen we: let nou op je natuur. Zonder koraal heb je geen rif meer en wordt het kwetsbaarder voor cyclonen. Ik ga er alles aan doen om dit te voorkomen."

'Hato is nog geen definitieve locatie'

Minister Van Nieuwenhuizen benadrukt in een schriftelijke reactie dat een besluit nog genomen moet worden. "Het gaat hier om een voorkeurskeuze, geen definitieve locatiekeuze. Bij het bepalen van de voorkeurslocatie is rekening gehouden met milieueffecten op basis van het verkennend onderzoek."

Volgens de minister is in het convenant afgesproken dat Nederland voor zestig procent meebetaalt aan de studies en onderzoeken aan de haven, maar dat dat niet betekent dat het kabinet ook bijdraagt aan de aanleg. Op dit moment vindt financieel onderzoek naar de haalbaarheid plaats. Locatie en gevolgen voor de natuur zullen daarna worden bekeken. "De bescherming van rif-ecosystemen is van groot belang. De natuurwaarden moeten door experts worden vastgesteld. [...] De keuze voor deze locatie is aan het Bestuurscollege van Bonaire."

Het bestuur van Bonaire, het Openbaar Lichaam Bonaire, heeft nog niet gereageerd op gestelde vragen maar heeft toegezegd dit nog wel te gaan doen.

Vernietiging koraalriffen

Intussen vragen de natuurorganisaties op Bonaire de Nederlandse en Bonairiaanse overheid 'met klem' om ook eerst uitgebreid onderzoek te doen naar de mogelijkheden om de bestaande infrastructuur uit te breiden. Hierbij luidt het argument dat de eventuele vernietiging van koraalriffen haaks staat op de missie van de Bonairiaanse en de Nederlandse overheid voor een Koraal Aktie Plan.

"De uiteindelijke impact op de natuur zou een doorslaggevende factor moeten zijn voor het nemen van een definitieve beslissing over welke locatie of oplossing wordt gekozen."