'Arrogant tussendoortje', oordeelt oud-minister Jan Pronk over excuses slavernijverleden

"Het wekt nu de indruk dat het een tussendoortje is", zegt oud-minister Jan Pronk over de excuses voor het slavernijverleden. Tijdens de onderhandelingen over onafhankelijkheid van Suriname waar Pronk bij was, speelde de slavernij bijna geen rol.

In 1975 was Pronk betrokken bij de onderhandelingen over de onafhankelijkheid van Suriname. Hij denkt niet dat aankomende maandag de excuses gemaakt zullen worden, zoals eerder is gecommuniceerd. Hij vindt dat er veel fouten zijn gemaakt in de aanloop naar de excuses. "Rutte was begonnen met dat hij er eigenlijk niet zoveel behoefte aan had, dat is de grondfout geweest."

Patroon van kabinet

Pronk benadrukt dat hij nu al lang niet meer werkzaam is in het Haagse. "Ik ben nu burger", zegt hij. Maar dat betekent niet dat hij helemaal geen mening heeft over hoe het kabinet de excuses voor de slavernij nu aanpakt. "Voor mij past dit in het patroon van diegene die nu ons land besturen. Ze laten zich eigenlijk niet zo veel gelegen leggen aan de onderkant van de samenleving."

"Dat is ook gebleken op een aantal andere terreinen", zegt Pronk. "Zoals bij de aardbevingsslachtoffers in Groningen, en wat je zag bij de toeslagenaffaire. Het past bij dat patroon."

Herstelbetalingen

In 1975 kreeg het land kreeg 3,5 miljard gulden aan ontwikkelingsgeld en alle schulden werden kwijtgescholden. Verschillende organisaties willen nu naast excuses ook financiële compensatie.

Wat vindt Pronk daarvan? "Op dat punt moet ik voorzichtig zijn. We hebben al schulden kwijtgescholden destijds. Daarna kwam er een regering die er een potje van heeft gemaakt, de regering van Bouterse. Die hebben we weer geholpen, ook toen Venetiaan aan de macht kwam in de jaren 90 en toen Bouterse weer."

Destijds niet ter sprake gekomen

Tot Pronks eigen verbazing is het geven van herstelbetalingen nooit ten sprake gekomen in vergaderingen waar hij bij was. "Maar je zou best herstelbetalingen kunnen geven, die herstellen wat er is gebeurd tijdens het koloniale regime", zegt Pronk. "Dat zou men in Suriname zelf moeten bepalen."

De 3,5 miljard aan ontwikkelingsgeld van destijds was daar niet voor, zegt Pronk. "Dat was voor opbouw van het land. Denk aan wegen, bruggen, het aanleggen van waterleidingen." Herstelbetaling zou in zijn eigen ogen dan kunnen zijn voor meer immateriële zaken, zoals onderwijs.

'Waarom nu pas?'

Het verbaast Pronk dat het tijdens de onderhandelingen over onafhankelijkheid niet over herstelbetalingen is gesproken en dat er ook niet is om gevraagd. "Waarom nu pas?", vraagt Pronk zich af?

"Ik had verwacht dat men al van begin af aan het verleden en de verwoesting die we hadden aangebracht, had gebruikt als belangrijk argument om veel van ons te eisen. Maar dat hebben ze niet gedaan."

'Met begrip op reageren'

"Men was destijds uitermate redelijk", blikt Pronk terug. "Het zou redelijk zijn geweest als men daar meer op had gehamerd", zegt Pronk over de herstelbetalingen. "Het was díe generatie die een land van afhankelijkheid naar onafhankelijkheid heeft gebracht. Díe generatie verweet het verre verleden niet. Nu zijn er derde generaties die veel meer zicht hebben op het verleden."

"En nu zeggen wij in het Westen vaak dat je daar niet meer over moet praten, want het verleden is het verleden. Maar we moeten nu vergeten dat die derde generatie er nu anders naar kijkt en dat moet je heel serieus nemen en daar moet je met begrip op reageren. Als je dat niet doet, ontstaat er nieuwe wrijving."

Arrogant

Pronk denk dus dat de excuses niet worden aangeboden maandag. "Die datum, 19 december kan niet worden beargumenteerd", zegt Pronk. "Het is een beetje arrogant en dat zullen diegenen aan wie de excuses worden aangeboden ook denken: 'Het is weer hetzelfde, het is weer dat witte arrogante optreden van destijds en dat willen we niet. En daarom verzetten we ons'."

"Ik verwacht nu een soort tweetrapsraket. Ik denk dat er een officiële reactie gegeven gaat worden gegeven op het rapport, maar dat het ook een aankondiging is voor een jaar waarin het slavernijverleden wordt herdacht." De rechter heeft vanmiddag een eis van meerdere organisaties afgewezen om de excuses te verlaten naar 1 juli.

Profiteren

"Ik denk dat het verstandig is om nu een beetje in je schulp te kruipen, en om te luisteren naar degene die het slachtoffer waren van de slavernij en het kolonialisme", zegt Pronk over het handelen van het kabinet.

Een deel van de Nederlandse bevolking wil niet dat er excuses wordt gemaakt, omdat zij zelf niet verantwoordelijk zijn voor de excuses. "Persoonlijk zijn wij in Nederland daar nu niet verantwoordelijk voor, maar wij leven nu allemaal in een samenlevingen die geprofiteerd heeft en nog profiteert van de voorsprong die wij in die tijd hebben gecreëerd, over hun ruggen heen. En die verschillen werken nog steeds door."