Amerika-verslaggever Tom van 't Einde verwacht dat Donald Trump nu 'daadkrachtigere' president zal worden

Na een spannende verkiezingsnacht is nu duidelijk: Donald Trump wordt de 47ste president van de Verenigde Staten. Wat betekent zijn winst en tweede termijn voor het land en de rest van de wereld? Amerika-verslaggever Tom van 't Einde geeft antwoord.

Vanochtend werd duidelijk dat Trump meer dan 270 kiesmannen had verzameld en daarmee de Democratische kandidaat Kamala Harris had verslagen. De Republikeinse Partij heeft bovendien controle in de Senaat gewonnen en behoudt waarschijnlijk ook de meerheid in het Huis van Afgevaardigden. "Verschil met zijn eerste termijn zal groot worden", verwacht Van 't Einde.

1. Wat kan Amerika verwachten van een tweede termijn van Trump, denk je?

"Hij gaat waarschijnlijk heel hard werken om de beloftes die hij heeft gedaan waar te maken. Zo heeft hij bijvoorbeeld gedreigd met massadeportaties van immigranten, iets waar hij het al langer over heeft. Maar als hij nu weer in het Witte Huis zit, lijkt dat iets wat hij zeker zal willen uitvoeren", vertelt Van 't Einde.

Ook denkt de Amerika-verslaggever dat Trump de klimaatdoelen die de Verenigde Staten hebben gesteld waarschijnlijk niet na gaat komen, omdat als president al eerder uit het Klimaatakkoord van Parijs is gestapt. "En ook deze keer zal hij waarschijnlijk heel veel van dat soort beleid willen terugdraaien."

We gaan deze keer een daadkrachtigere Trump zien, verwacht hij. "Het verschil met zijn eerste termijn is dat hij toen onverwachts in het Witte Huis kwam. Hij was niet goed voorbereid en had heel veel mensen nog niet klaarstaan. Nu heeft hij hele gedetailleerde plannen klaarliggen en lijsten met mensen die ze willen aannemen en benoemen op belangrijke posten. Nu kan hij veel daadkrachtiger en efficiënter te werk gaan, mede ook omdat hij waarschijnlijk de eerste 2 jaar een meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden heeft."

2. Wat hebben de peilingen gemist? Het zou nek-aan-nek zijn, maar Trump lijkt elke swing state te winnen?

"In werkelijkheid hebben de peilingen er eigenlijk helemaal niet zo naast gezeten", merkt Van 't Einde op. "In de krantenkoppen zie je altijd percentages en dan gaat het over een nek-aan-nek-race. Maar er wordt te weinig rekening gehouden met de foutmarge die ook in elke peiling zit." Bij een nauwkeurige peiling is zo'n marge rond de 3 procentpunt, legt hij uit. "En in alle belangrijke swing states is de uitslag eigenlijk binnen die foutmarge gebleven."

Volgens de verslaggever speelt ook zeker het winner takes all-systeem en het electoral college - het kiesstelsel met kiesmannen - een grote rol in de perceptie dat de Trump met een grote marge heeft gewonnen. "Ook al heb je maar met 1 procentpunt gewonnen, dan krijgt je wel de hele staat en alle kiesmannen achter je. En dan kan het opeens heel erg snel gaan op de verkiezingskaart, terwijl het in de afzonderlijke staten dus dicht bij elkaar kan liggen."

3. Harris verloor niet alleen in kiesmannen, maar is ook de eerste Democraat in 20 jaar die niet de poplar vote heeft gewonnen. Waar ligt dat aan?

"Dat is inderdaad wel redelijk uniek." Volgens de verslaggever heeft dat veel te maken met het feit dat Harris weinig tijd had om zichzelf te bewijzen bij kiezers. De huidige vicepresident werd immers pas 3 maanden voor de verkiezingen naar voren geschoven als presidentskandidaat. "Veel Amerikanen die ik de afgelopen tijd sprak vertelden mij dat ze eigenlijk geen idee hadden over wie Harris is en waar ze precies voor staat. En dat was zelfs op verkiezingsdag nog steeds het geval."

"Harris had hierin een enorme achterstand ten opzichte van Trump, die ze eigenlijk niet heeft kunnen inlopen", vervolgt hij. De schuld daarvoor? "Die ligt aan de ene kant bij president Joe Biden, die misschien toch wel wat eerder gewoon aan de kant had moeten stappen. Hij deed dat nu zo kort voor de verkiezingen dat Harris ook eigenlijk geen echte kans had", denkt Van 't Einde.

Maar ook de Democratische Partij valt wel iets te verwijten, vindt hij. "Harris heeft bijvoorbeeld in de eerste anderhalve maand van haar campagne amper interviews gedaan en amper persconferenties gegeven, waardoor ze eigenlijk dat publiek ook niet heeft weten te bereiken op het moment dat Trump dat wel deed. Hij deed vijf keer zoveel interviews."

Met deze strategie probeerden de Democraten Trump zijn eigen graf te laten graven, zegt de Amerika-verslaggever. "Dat was heel lang het idee, van: 'Hij gaat toch weer zulke rare dingen zeggen dat uiteindelijk de gemiddelde gematigde Amerikaan niet op hem zal stemmen.' Biden kon die strategie in 2020 uitvoeren omdat hij al 40 jaar als politicus bekend was, waaronder 8 jaar lang als vicepresident onder Barack Obama. Dus hij hoefde de gemiddelde Amerikaan niet uit te leggen wie Joe Biden is." Maar die luxe had Harris volgens Van 't Einde niet.

4. Welke kiezersgroepen groepen zijn doorslaggevend gebleken voor de winst van Trump (en het verlies van Harris)?

"De kiezersgroep die echt van doorslaggevend belang is geweest voor Trump, zijn toch wel echt de mensen die op het platteland wonen." Deze mensen hebben een flinke ruk naar rechts gemaakt, ziet de Amerika-verslaggever. "Ze hebben duidelijk van zich laten horen, en vooral het verschil gemaakt door in grote aantallen naar de stembus te komen."

En dat was vanaf het begin bij deze presidentsverkiezingen volgens hem echt de vraag: wie weet de meeste aanhangers naar de stembus te krijgen? "Want beide kandidaten waren niet per se heel erg geliefd." De operatie om zoveel mogelijk kiezers op te trommelen was daarom cruciaal: "Dat maakte echt het verschil en Trump heeft dat duidelijk gewonnen."

5. Hebben de bommeldingen nog invloed gehad op stemmers en wellicht de uitslag?

In meerdere Amerikaanse staten werden gisteren bommeldingen gedaan bij stembureaus. In swing state Georgia werden twee stembureaus zelfs korte tijd ontruimd. Uiteindelijk bleken de meldingen vals, te zijn, de FBI linkt de meeste dreigementen aan Rusland.

Van 't Einde zegt dat de bommeldingen 'natuurlijk erg vervelend waren', maar benadrukt dat we het effect ervan 'niet moeten overschatten'. "Ik denk niet dat hierdoor minder Amerikanen zijn gaan stemmen."

6. Willen Amerikanen liever geen vrouw als president? En heeft Harris haar achtergrond een rol gespeeld?

"Ja dat is zeker zo", zegt de Amerika-verslaggever. Hij vertelt dat hij de afgelopen jaren veel Amerikanen is tegengekomen voor wie een vrouw als president veel te ver gaat. "Afgelopen zondag nog, tijdens een kerkdienst, zei een vrouw: 'Ik vind niet dat een vrouw in het Witte Huis zou moeten zitten.' En zo zijn er veel conservatieve, gelovige Amerikanen die daar net zo over denken."

Dezelfde groep vindt volgens hem ook dat Harris vanwege haar Caribische en Aziatische achtergrond geen president van de Verenigde Staten hoort te zijn. "In 2008 vonden ze Obama ook al te ver gaan. Je zag toen ook dat er een tegenbeweging op gang kwam. De zogenoemde Tea Party werd opgericht en er ontstonden ook gewapende milities. En uit die Tea Party-beweging zijn nu de MAGA (Make America Great Again, red.) Republikeinen voortgekomen, de groep van Trump-aanhangers."

7. Wat zijn de gevolgen voor de gemiddelde Nederlander nu Trump de Amerikaanse verkiezingen heeft gewonnen?

"Op korte termijn ga je er niet veel merken, maar op lange termijn misschien wel", merkt Van 't Einde op. "Want als hij straks in het Witte Huis zit, wil hij strenge importtarieven gaan heffen. En dat betekent dat wij als Nederland een stuk minder geld zullen verdienen aan Amerika, een van onze belangrijkste handelspartners."

Een ander belangrijk onderwerp dat volgens de Amerika-verslaggever echt spannend kan gaan worden, is de Amerikaanse steun aan Oekraïne. "Mocht Trump ervoor kiezen om deze steun flink terug te schroeven, dan zou dat er op zijn beurt voor kunnen zorgen dat Nederland meer wapens naar Oekraïne moeten gaan sturen."

8. Stapt Amerika nu uit de NAVO, en wat betekent dat dan eventueel voor de wereldvrede?

"Of ze dat meteen gaan doen, weet ik niet. Maar de kans dat het gebeurt onder Trump is best wel groot." Van 't Einde sprak een half jaar geleden met Trumps voormalige nationale veiligheidsadviseur John Bolton. Die vertelde toen dat Trump eigenlijk in 2018, tijdens zijn eerste termijn als president, al uit de NAVO had willen stappen. "Bolton heeft er toen voor gezorgd dat het niet gebeurde, maar we weten wel Trump geen fan is van de NAVO."

"Ik denk dat hij in ieder geval hard gaat onderhandelen om ervoor te zorgen dat Europese landen veel meer gaan uitgeven aan hun defensie, zodat Amerika niet de hele tijd voor de rekening moet opdraaien", vervolgt hij. "Ook verwacht ik dat het heel spannend voor Oekraïne gaat worden omdat zij veel wapens uit de VS krijgen en echt afhankelijk zijn van die wapensteun."

Het is volgens hem maar de vraag of die wapensteun onder Trump blijft, het kan namelijk zijn dat de nieuwe Amerikaanse president in gesprek gaat met de Russische president Vladimir Poetin om de oorlog zo snel mogelijk te beëindigen. "Poetin is iemand waarvan we weten dat Trump respect voor hem heeft. En dat betekent dat Trump misschien wel over de rug van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky gaat onderhandelen over het lot van Oekraïne."