Als onze prinsen en prinsessen 18 worden, vieren we dat met een populair vaasje: 'Fans slapen voor de deur om er een te bemachtigen'

Je 18e verjaardag ongemerkt voorbij laten gaan is er als prinses niet bij. Wilhelmina kreeg een gouden koets, voor Amalia zijn 350 vaasjes geblazen. En die zijn gewild. "Mensen slapen de dag voor uitgifte van de vaasjes zelfs voor de deur in hun auto."

De glasblazers van Leerdam maken al sinds 1927 oranje vaasjes ter gelegenheid van de verjaardagen van onze prinsen en prinsessen. "De traditie begon met het vaasje ter gelegenheid van de 18e verjaardag van Amalia's overgrootmoeder, Juliana. Maar ook voor koningin Maxima's 50e verjaardag en prinses Beatrix' 80e ontwierpen we vaasjes", vertelt Bettina Sommer van Royal Leerdam Crystal. "En nu dus voor prinses Amalia."

Slapen voor de deur

Het vaasje is ontworpen door kunstenares Ans Markus en verschijnt in een beperkte oplage van 350 stuks. "Het eerste vaasje is voor prinses Amalia zelf", vertelt Sommer. "Dus als je als liefhebber het tweede of derde vaasje weet te bemachtigen, dan is dat heel bijzonder."

Tot 2019 sliepen sommige verzamelaars in de auto voor de deur in Leerdam om een zo laag mogelijk nummer te kunnen bemachtigen, vertelt ze.

Uit liefde voor Oranje

Ook Anita Florijn was er vroeg bij, op de dag van uitgifte. Ze had onrustig geslapen, van blijdschap en nieuwsgierigheid. "Het tintelde helemaal van binnen." Al 20 jaar verzamelt ze het oranje glaswerk van Leerdam, uit liefde voor het Koninklijk Huis en haar eigen moeder. "Mijn moeder was op 30 april jarig, dus dat speelt ook mee."

Haar eerste oranje vaasje kreeg Anita bij toeval, bij een bos bloemen. "De bloemist leverde de bloemen bij ons af in een vaasje, dat het 'Bevrijdingsvaasje' bleek te zijn. Het werd in 1945 in Leerdam geblazen. Ik denk niet dat de bloemist wist waar hij mijn bloemen in meegaf. Sommige van deze vaasjes zijn inmiddels wel 600 euro waard."

Gebrek aan symboliek

Maar zoals altijd verschillen ook in de wereld van de Oranjeverzamelaars de smaken. Voor Ron en Dennis Pugh-van Randeraat daarom geen rit naar Leerdam voor een oranje vaas. "Ze zijn met zorg vervaardigd, dat zie ik wel", zegt Dennis.

"Maar ik mis de symboliek. Er zit geen kroontje in verwerkt, geen naam en geen portret. Bij de oranje vaasjes kun je alleen aan de vorm enigszins zien om wie het gaat, maar dat is voor ons niet genoeg. Ik houd zelf meer van de ontwerpen van Leon Cachet uit de jaren 20, die de letter W uitbeeldde in de vorm van een leeuw. "

PR-machine Emma

Dennis en Ron staan in de wereld van de Oranjeverzamelaars bekend als 'de jongens van Oranjalia'. Ze hebben veel parafernalia, vooral van Wilhelmina. "In 1976 kwam ik uit Groot-Brittannië naar Nederland, omdat er een personeelstekort was op de intensive cares", vertelt Dennis. "Door een collega raakte ik geïnteresseerd in het Koninklijk Huis. Vooral Wilhelmina vond ik fascinerend, het meisje van 10 dat koningin werd."

De traditie van herdenkingsartikelen is bij Wilhelmina begonnen, zegt Dennis "Haar moeder Emma liet van alles maken ter gelegenheid van Wilhelmina's 18e verjaardag; van stropdassen tot onderbroeken aan toe. Zij was de eerste PR-vrouw van Nederland. Voor die tijd had het volk niet zoveel belangstelling voor dit soort spullen. Voorganger Willem III, die 'Koning Gorilla' als bijnaam had, was vanwege zijn losbandigheid en opvliegende karakter niet zo geliefd."

Marktplaats als richtlijn

Over de waarde van hun verzameling laten Dennis en Ron zich nooit uit. "Vooral ook omdat het erg moeilijk is om de waarde van een voorwerp te bepalen. Iets is waardevol als je er zelf gelukkig van wordt. Maar voor een richtlijn zou ik adviseren om op Marktplaats te kijken. Daar zie je de echte waarde van de producten, namelijk wat mensen bieden."

Museale waarde

Een deel van de collectie van het echtpaar Pugh wordt nu tentoongesteld in het Amsterdam Museum. Directeur Margriet Schavemaker is er blij mee. "Dennis en Ron bezitten prachtige voorwerpen met een goed verhaal. Door die combinatie hebben ze museale waarde. De populariteit van de Oranjes ten tijde van Wilhelmina kun je aflezen aan de grote hoeveelheden koekblikken en pepermuntdoosjes."

Zo'n koekblik is natuurlijk geen kunst, maar kitsch, want het is massaproductie, voegt ze toe. "Maar dit soort snuisterijen is toch waardevol, omdat ze iets vertellen over de stad en haar inwoners. Als stadsmuseum willen we maatschappelijke ontwikkelingen tonen. "

Gouden koets cadeau

Ook het grootste cadeau dat prinses Wilhelmina voor haar 18e verjaardag kreeg, staat tentoongesteld in het Amsterdam Museum: de gouden koets. "Deze kreeg Wilhelmina in 1898 van de stad Amsterdam. Het ultieme cadeau vonden de mensen in de Jordaan. Dat is wel even iets anders dan een vaasje."

Schavemaker treedt ook op als expert in het tv-programma Het Museum van Nederland van Omroep Max. Af en toe taxeert ze daar ook 'Oranjalia'. "Over het algemeen kun je zeggen dat een object in waarde stijgt als het zeldzaam is en het een duidelijk verhaal vertelt over het koningshuis en de tijd waarin het is gemaakt. Maar uiteindelijk gaat het er toch vooral om wat het voorwerp voor de eigenaar zèlf betekent."

Eerste voor Amalia

Het eerst geblazen oranje vaasje uit Leerdam is inmiddels onderweg naar prinses Amalia, die op 7 december 18 jaar wordt. Of de glasblazers in Leerdam wel eens een reactie krijgen van het Koninklijk Huis? "Jazeker", zegt Bettina Sommer van Royal Leerdam Crystal. "We krijgen altijd een persoonlijk bericht."

Anita Florijn wist uiteindelijk vaasje 19 te bemachtigen. "Geen nummer 2 of 3, maar met 19 ben ik ook heel tevreden." De 'Beatrix' vindt Florijn nog altijd de mooiste. "Dat vaasje heeft een kraag, net als koningin Beatrix had. Maar ook de 'Maxima' vind ik beeldschoon, een vaasje in de vorm van een jurk. En deze mooie 'Amalia' zet ik tussen hen in. Overgrootmoeder, oma, moeder en dochter. Een genot om naar te kijken."