Na het vernietigende rapport over de toeslagenaffaire heeft het kabinet maar één optie: aftreden. Dat concludeert oud-minister Jan Pronk. Hij maakte hetzelfde mee toen een rapport over Srebrenica het kabinet tot aftreden dwong.
Het is alweer 18 jaar gelden dat de toenmalige premier Wim Kok besloot dat zijn kabinet moest aftreden. "Hij vroeg het niet, hij deelde het ons gewoon mee", herinnert oud-PvdA-minister Jan Pronk zich.
Rapport over Srebrenica
De reden voor het aftreden van het paarse kabinet in 2002 was een rapport over de voorvallen in Srebrenica dat een paar dagen daarvoor verscheen. Jaren eerder hadden Nederlandse militairen moeten voorkomen dat daar 7000 moslimjongens en -mannen werden gedood door Bosnisch-Servische troepen. Nederland zou zich in de jaren erna onvoldoende hebben bemoeid met een verslag over dit bloedbad, stond in het rapport.
Pronk riep al voor het verschijnen van het rapport over Srebrenica dat de politiek had gefaald. "Ik vond aftreden een hele verstandige keuze", zegt hij. "Ik was emotioneel betrokken, samen met de premier was ik de enige minister die al twee termijnen lang in de regering zat."
Twee druppels water
De kenmerken van de situatie 18 jaar geleden lijken als twee druppels water op de situatie waar we nu in zitten met de toeslagenaffaire, vindt Pronk. "We kenden de zaak en de problemen rondom Srebrenica al jaren, maar hebben nagelaten om op te treden, dat is nu ook het geval. En het zijn nu net als toen geen kleine, maar hele grote fouten. Het erge is dat de politiek het telkens voor zich uit blijft schuiven. Zo kom je nooit tot een oplossing."
Toen Jan Pronk minister was, werd collectieve verantwoordelijkheid genomen: het hele kabinet viel. Niet één minister was verantwoordelijk, want alle beslissingen waren genomen in algemene kabinetsvergaderingen. "En dat terwijl toen het vertrouwen in de politiek nog niet eens verloren was. Dat is nu wel het geval." Volgens Pronk betekent deze optelsom dat Rutte nog deze week naar de koning zou moeten om het vallen van zijn kabinet aan te kondigen. "Daarmee is het kabinet een motie van wantrouwen voor."
Lopende zaken
Als het kabinet valt, dan moet een zogeheten 'demissionair kabinet' de lopende zaken afhandelen. Er mogen dan geen nieuwe onderwerpen meer worden aangesneden. Maar voor de compensatie van de toeslagenslachtoffers maakt het volgens Pronk niet uit of een kabinet demissionair is of niet.
"Onze rechtstaat wordt hiermee gered, er wordt verantwoordelijkheid genomen in z'n totaliteit. En daar hebben alle burgers wat aan. Inclusief de gedupeerden van de toeslagenaffaire."
Niet op Rutte stemmen
Als het huidige kabinet valt, dan betekent dat wel dat premier Rutte bij de volgende verkiezingen weer herkozen kan worden. Jan Pronk wil daarom nog een stap verder. "Onze Nederlandse kiezers zouden niet moeten stemmen op iemand die verantwoordelijk is voor dit enorme falen. Je stemt namelijk naast op een verkiezingsprogramma ook op hoe de politicus in de jaren ervoor heeft gehandeld."
Pronk kan zich goed voorstellen dat Rutte zijn positie als lijsttrekker ter beschikking zal stellen. "Dat geldt overigens ook voor PvdA-fractievoorzitter Asscher. Accepteer dat je het niet goed hebt gedaan. Ik heb het in 2002 gemerkt: je bent niet onmisbaar. Zo werkt het in de politiek."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.