Tv-uitzending EenVandaag 11-09-2018

Elk jaar in september veilt de overheid er een aantal: tankstations langs de Nederlandse snelwegen. De hoogste bieder krijgt voor 15 jaar lang de huurrechten. Dat veilingsysteem werd in 2002 geïntroduceerd om te zorgen voor méér concurrentie én lagere prijzen. Maar is dat ook gelukt?

In totaal werden de afgelopen 15 jaar 134 tankstations geveild. In bijna driekwart van de gevallen bleek de hoogste bieder de zittende exploitant, blijkt uit een inventarisatie die EenVandaag maakte. 38 keer wisselde een pomp van eigenaar, maar van nieuwe toetreders is slechts mondjesmaat sprake. Zo beheersen de grote oliemaatschappijen - Shell, Esso, BP en Texaco - nog steeds verreweg het grootste deel van de markt.

'Ongelijk speelveld'

Belangenorganisaties van kleine exploitanten klagen al vanaf het begin van de veilingen over een ‘ongelijk speelveld’. Zo zouden zittende exploitanten jarenlang zijn bevoordeeld, doordat ze slechts zeer beperkt inzage hoefden te geven in hun boeken.

Twee jaar geleden is bepaald dat de zittende huurder wat ruimer inzicht moet geven in zijn cijfers. Maar directeur Erik de Vries van de NOVE, dat de belangen behartigt van 160 leden met in totaal 1300 tankstations, is nog niet tevreden. “Nog steeds hoeft een exploitant niet volledig inzage te geven. En dat is raar. Als een café geveild zou worden zou je inzage krijgen in de omzet sterke drank, de omzet bier etcetera. Maar bij deze veilingen is dat nog steeds niet transparant genoeg.” Het betekent dat exploitanten, om een goed onderbouwd bod neer te leggen, extern advies moeten inwinnen of zelfs mystery shoppers moeten inhuren. “Die gaan dan kijken hoe druk het is op bepaalde momenten van de dag, wat er zoal wordt verkocht en hoeveel.”

Concurrentie bevorderen lukt nauwelijks

Gerbert Vissers, baas van de Vissers Energy Group, bood de afgelopen jaren meerdere keren mee tijdens veilingen. Maar de directeur van het familiebedrijf met 43 tankstations in Zuid-Nederland, viste vaak achter het net. Toch wist hij vorig jaar twee tankstations langs de A67 in beide richtingen bij Bladel te bemachtigen. “Als het doel is de concurrentie te bevorderen, dan is dit niet het juiste systeem”, aldus Vissers. Volgens hem is er maar één partij die profiteert: de overheid. In vijftien jaar tijd leverden de veilingen de schatkist 150 miljoen euro op. De goedkoopste tankstations gingen niet weg voor minder dan 3 ton, het hoogste bod werd uitgebracht door Shell. Dat had ruim 21 miljoen euro over om station Hellevliet langs de A12 bij Woerden in eigen bezit te houden.

“Tegen de macht van de grote oliemaatschappijen kunnen wij uiteindelijk nooit op”, zegt Erik de Vries van NOVE. “Alleen als de grote jongens een station laten lopen maken we kans. Hebben ze ergens hun zinnen op gezet: vergeet het dan maar.” De verwachtingen over de impact die de veiling zou hebben waren achteraf bezien misschien ook wel te groot, denkt econoom Eric van Damme van de Universiteit van Tilburg. “Het idee was dat ook grote supermarkt- en hotelketens mee zouden kunnen gaan bieden. Daar is niets van terecht gekomen.” Wat het voor nieuwe toetreders niet eenvoudiger maakt is dat elk jaar maar een beperkt aantal stations wordt geveild. “Dan is het lastig snel een positie en daarmee schaalvoordeel op te bouwen.”

Het rendement is beter langs de snelweg

Gerbert Vissers gaat ondanks de bezwaren toch een nieuwe poging wagen in de veiling dit jaar. Hij hoopt de komende jaren door te groeien naar zo’n twintig locaties langs de snelweg. “Het rendement is daar beter. Maar je moet wel bereid zijn te investeren. Doordat exploitanten erg denken in veilingperiodes doen ze op een gegeven moment weinig meer aan onderhoud. De stations die wij in Bladel hebben gekocht waren echt schrikbarend. We hebben de gebouwen met de grond gelijk gemaakt en opnieuw opgebouwd. Het kost wat, maar je hebt 15 jaar om de investering er uit te halen.” Daarbij is de shop inmiddels belangrijker dan de pomp: 60 procent van zijn omzet komt uit broodjes, snoep, koffie en ander assortiment.

Wat hij precies met zijn tankstation van plan is maakt bij de veiling niets uit. “Wat ik de klant ga aanbieden, duurzame brandstoffen bijvoorbeeld, daar zijn ze helemaal niet mee bezig. Het draait de overheid uiteindelijk alleen maar om de euro’s.”