135.000 overgebleven AstraZeneca-vaccins de prullenbak in: 'Had ze zo graag een andere bestemming gegeven'

"Waarom is het niet gelukt deze vaccins een goede bestemming te geven?", vraagt huisarts in opleiding Bernard Leenstra zich af. Samen met drie collega's richtte hij het initiatief prullenbakvaccin.nl op. Een website waarop je kon zien bij welke huisarts en coronavaccins over waren. Hiermee redde hij duizenden vaccins van verspilling.

'Lastig te rijmen'

In maart van dit jaar besloot het ministerie van Volksgezondheid tot een tijdelijke prikstop met het AstraZeneca-vaccin voor mensen onder de 60 jaar na een aantal meldingen van een ernstige vorm van trombose na die vaccinatie. Mensen kunnen voor hun tweede prik Pfizer kiezen. De AstraZeneca-vaccins worden niet meer gebruikt en liggen in de koelkast bij huisartsen.

Naar schatting van het RIVM gaan er tussen de 135.000 AstraZeneca-vaccins van huisartsen en de GGD de prullenbak in vanwege hun houdbaarheidsdatum. Leenstra vind het frustrerend dat er veel goede vaccins bij huisartsen liggen en die nu vernietigd worden. Dat terwijl er in veel delen van de wereld een enorme vraag is naar vaccins. "Dat vind ik gewoon lastig met elkaar te rijmen", zegt Leenstra.

Herverdelen

Mooie plannen waren er van Leenstra om de vaccins een betere bestemming te geven: hij had ze graag persoonlijk naar Afrika willen brengen. "We weten al twee maanden dat dit aan de hand is, dus we hadden de vaccins kunnen herverdelen", zegt Leenstra.

Veel artsen zitten met een overschot AstraZeneca; van enkele tientallen doses tot honderden en zelfs duizenden. In de koelkast van de Rotterdamse huisarts Shakib Sana liggen nog ruim 230 doses vaccins. Een deel waarvan de houdbaarheidsdatum is verlopen zal vanavond in de prullenbak belanden. "Dat doet pijn. Je hoopt dat het niet zover had hoeven komen. Ik heb eerder ook al zeker 200 vaccins weg moeten gooien", zegt Sana

'Verspilling ten top'

Sana zit in een appgroep met huisartsen uit de regio. Toen we nog in de situatie zaten dat nog niet iedereen in Nederland een oproep had gekregen, hielpen ze elkaar wanneer ze een vaccin over hadden. "Nu lees ik in dezelfde groep veel huisartsen die vanavond gefrustreerd de vaccins weg moeten gooien."

Volgens het ministerie kunnen de ongebruikte vaccins niet worden gedoneerd omdat de kwaliteit, veiligheid en traceerbaarheid van de vaccins niet kan worden gegarandeerd. Dat is volgens Europese en Nederlandse wetgeving wel noodzakelijk. "Het is geen kwestie van niet willen, maar de regels laten het gewoon niet toe", laat een woordvoerder weten.

Nood breekt geen wet

Niet uit te leggen, als je het aan Leenstra vraagt. "Je zou verwachten; nood breekt wet. Bovendien bewaren huisartsen medicijnen altijd gekoeld. Daar zit ook een registratielogger op."

"Een groot gedeelte van de vaccins liggen in de koelkasten van de GGD zelf. Die vaccins moeten tussen de 2 en de 8 graden bewaard worden. En stel dat er ondanks dat iets fout is gegaan, dan werkt het vaccin hooguit een klein beetje minder, maar dat is altijd nog beter dan geen vaccinatie", zegt de arts-ondernemer.

Eind van het jaar vaccins naar arme landen

Maar, zegt het ministerie, Nederland doneert tegelijkertijd aan het einde van het jaar 20 miljoen overgebleven vaccins aan derde wereldlanden. Via het centrale Europese systeem.

Momenteel zijn er al miljoenen vaccins naar onder andere Suriname, Indonesië, Namibië, Tanzania en Kaapverdië. De vaccins komen uit de centrale voorraad in Oss en daarvan is de kwaliteit volgens het ministerie gegarandeerd.