In 4 jaar tijd zijn tien douaniers ontslagen omdat ze drugscriminelen hebben geholpen. Drie anderen zijn om deze reden geschorst of zitten in de gevangenis. De hoogste baas van de Douane maakt zich zorgen: "De ernst van drugscriminaliteit is toegenomen."
De ontslagen en geschorste corrupte douaniers spelen allemaal een rol in strafrechtelijke onderzoeken naar de zware, georganiseerde misdaad. Dat blijkt uit gegevens die EenVandaag opvroeg bij de Douane. Het is voor het eerst dat de organisatie inzage geeft in deze cijfers.
'Zijn dit je kinderen?'
Ambtenaren in alle lagen van de organisatie worden benaderd door de georganiseerde criminaliteit. "Ook als je op kantoor zit, kun je informatie hebben die waardevol is. En dat hebben we helaas ook gezien", zegt directeur-generaal Nanette van Schelven van de Douane. De cocaïnemaffia zet enorme druk op haar medewerkers.
Ze worden subtiel benaderd, bijvoorbeeld op hun sportvereniging. "Mensen die net even wat meer interesse hebben voor het werk dat je doet." Maar ook minder subtiel. "Mensen die tijdens het tanken geconfronteerd worden met iemand die ernaast staat en zegt: 'Zijn dit je kinderen? Ik weet waar ze op school zitten.'" Douaniers worden ook naar huis gevolgd en daar 'gevraagd' of ze willen meewerken. "Vrij intimiderend", zegt Van Schelven. "Ik hoor in de organisatie steeds vaker dat dit gebeurt."
Meeste ontslagen in Rotterdam
De ontslagen vanwege zware (drugs)criminaliteit worden sinds 2019 bijgehouden. Sindsdien zijn in totaal zes ambtenaren ontslagen die werkten bij de Douane Rotterdam Haven. Twee douaniers werkten bij de Douane Breda, waar de haven in Vlissingen ook onder valt. Ook bij de Douane Amsterdam en de Douane Schiphol Cargo werden corrupte medewerkers ontslagen.
Naast de tien die al weg zijn, zijn nog eens drie anderen geschorst of zitten in voorlopige hechtenis. Zij zijn nog niet ontslagen. Om welke zaken het gaat is niet duidelijk. Bekend is wel dat op het moment strafzaken lopen tegen twee Rotterdamse douaniers. Een van hen is een vrouw van 57 jaar die al 35 jaar bij de Douane werkt. Zij wordt ervan verdacht informatie te hebben gelekt uit het douanesysteem.
Zorgen over ernst van zaken
Als een douanier opgepakt wordt vanwege het meehelpen bij drugscriminaliteit heeft dat 'enorme impact' op collega's, vertelt Van Schelven. Behalve het 'verschrikkelijk' te vinden, zegt ze ook benieuwd te zijn. "Wat is er gebeurd dat iemand uiteindelijk heeft besloten om dingen te doen die niet stroken met de ambtseed?"
Het gebeurt jaarlijks, zegt ze. "Het is het iets waar wij gewoon mee te maken hebben", zegt ze. Sinds 2012 wordt er een verharding gesignaleerd. "Je ziet dat de ernst is toegenomen. Dat baart me veel zorgen. We zijn begonnen met een onderzoek naar hoe kwetsbaar we zijn als organisatie. In de omgeving waarin we werken moeten we absoluut niet naïef zijn."
Aantal kilo's neemt toe, recordvangst van 8.000 kilo
De Douane nam in de eerste helft van 2023 meer drugs in beslag dan in dezelfde periode het jaar ervoor. "We hebben lange tijd gehad dat we hetzelfde aantal zendingen hadden met minder kilo's erin. Ik zie dat het aantal grote kilo's toeneemt", vertelt Van Schelven. "Daarnaast zie ik dat het ook in Vlissingen toeneemt."
Afgelopen zomer werd een recordvangst van 8.000 kilo onderschept in Rotterdam. Een enorme vangst, zegt Van Schelven. "Je maakt je zorgen: hoe veilig voelen ze zich dat ze zo'n groot aantal durven te verschepen. Wat zit hierachter?" En ze denkt aan de gevolgen. "Bij criminele organisaties, wat is de follow-up hiervan?"
Maatregelen genomen
De laatste jaren heeft de Douane intern veel gedaan om integriteit en weerbaarheid bespreekbaar te maken, zegt Van Schelven. Zo is er een theaterstuk over gemaakt. "Meer dan 5.000 medewerkers zijn hier naartoe gegaan." Dat leverde veel gespreksstof op. "Wanneer ga je iets melden, wanneer geef je aan dat het niet goed gaat met een collega en hoe herken je dat?"
Ook de screening van nieuwe werknemers via de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is uitgebreider geworden. "Wij hebben er eentje waar je ook daadwerkelijk politie-gegevens kunt raadplegen. Zodat we al weten: die nieuwe collega die op de werkvloer komt, die kun je op zich vertrouwen, die hebben we doorgelicht."
'Tandje bijzetten'
De kwetsbaarheid is lastig weg te nemen, stelt Van Schelven. "Wij hebben een cruciale rol in de logistiek hier in de haven, in Nederland", vertelt ze. "Wij niet alleen als Douane. Iedereen die in de logistiek werkt is kwetsbaar. Het is belangrijk dat we dat onderkennen met z'n allen." Dat geldt ook voor de rederijen. "Die kunnen een tandje bijzetten", zegt de Douane-baas.
De organisatie is inmiddels samenwerkingen aangegaan met organisaties in België, maar ook internationaal; in Ecuador en Brazilië. "Dat werkt heel goed. Het aantal onderscheppingen van coke in Brazilië, bestemd voor Nederland, is toen toegenomen." Van Schelven noemt het 'veel beter' als het daar wordt tegengehouden. "En überhaupt nooit onze havens bereikt."
Scannen met algoritme
Het scannen van containers is een goed middel is om heel snel te zien of er wat aan de hand is, zegt Van Schelven. "Dat scannen kun je in de logistieke keten doen, eigenlijk zonder oponthoud", vertelt ze. De analyse van die beelden is lastiger. "Daar heb je twee paar ogen voor nodig."
In de toekomst hoopt ze dat een algoritme voorwerk kan doen. "Zo van: hier zitten niet alleen bananen in, maar ook pakken cocaïne", schetst ze. "Dan kunnen wij veel meer containers scannen en daadwerkelijk beelden uitlezen. Daar werken we aan in internationaal verband met andere landen."
In de huid van de crimineel
Al blijven ook dan nog andere manieren van smokkel over, zegt ze. "We zien ook dat onder een boot torpedo's worden aangelast waar cocaïne in zit." Toch voelt het niet als dweilen met de kraan open. "Ik denk dat wij behoorlijk wat pakken. Maar je moet steeds in de huid van de crimineel kruipen. En proberen een stap voor te zijn." Het duurde even voor er een echte aanpak kwam.
Van Schelven noemt de organisatie voorheen 'incidentgedreven'. "Alleen het zoeklicht schijnen op die mensen waarbij iets mis is gegaan, dat vertroebelt het zicht op de rest van douane." Nu wordt er breed gekeken. "Het kost absoluut tijd", zegt ze. "We hebben hele goede stappen gezet. Maar onze verbeter agenda heeft een horizon van minimaal 5 jaar en daar zijn er nu twee van voorbij."
Platte douaniers
Dat de Douane een probleem heeft met ambtelijke corruptie werd in 2015 zichtbaar met de zaak van douanier Gerrit G., die een cruciale positie bekleedde in de Rotterdamse haven. Hij liet verschillende containers met honderden kilo's drugs binnen door in het systeem aan te geven dat die containers niet gecontroleerd hoefden te worden. G. had bij zijn arrestatie een miljoen euro aan cash in huis.
Zijn zaak kwam aan het rollen nadat criminelen het gemunt hadden op een zakenpartner van de 'platte' douanier. Bij een schietpartij kwam niet G.'s zakenpartner, maar een onschuldige vader van twee kinderen om het leven. In het onderzoek naar die schietpartij stuitte de politie op informatie waaruit bleek dat er meerdere corrupte douaniers waren die zaken deden met zware criminelen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.