Frikkee is kantonrechter en ziet in de rechtbank regelmatig ontslagzaken waarbij alcohol of drugs in het spel zijn. Een recent voorbeeld is een kraanmachinist in de Rotterdamse haven die onder invloed was van ketamine. "Wij zien in toenemende mate dit soort gevallen voorbijkomen en ik en mijn collega's denken dat het uitbreiden van testmogelijkheden echt een preventieve werking gaat hebben."

Uitzondering vanwege veiligheidsrisico's

Op dit moment mogen werkgevers hun personeel in principe niet testen op alcohol en drugs. Er zijn een paar uitzonderingen: zo mogen piloten, machinisten en schippers vanwege de veiligheidsrisico's wél worden getest op alcohol en drugs.

De uitzondering geldt alleen voor deze sectoren, omdat volgens de wet de privacy van de werknemer anders zwaarder weegt. De Autoriteit Persoonsgegevens is duidelijk: "Valt een bedrijf niet onder een van de specifieke wettelijke uitzonderingen? Dan is het afnemen van alcohol-, drugs- en geneesmiddelentests verboden."

Wet uitbreiden

Frikkee vindt het onwenselijk dat deze uitzondering alleen geldt voor deze paar sectoren. "Waarom mag een stewardess wel getest worden maar een medewerker van een kerncentrale niet?" vraagt ze zich af.

"Mijn oproep aan de wetgever is om meer mogelijkheden te maken en de wet uit te breiden. Niet alleen voor de piloten en stewardessen, de kapiteins en de machinisten, maar ook voor andere beroepen waar risicovolle werkzaamheden worden verricht."

'Geen goede zaak'

Interim-bestuurder bij vakbond FNV Leo Hartveld vindt dit geen goed plan. "Wij vinden dit geen goede zaak. Het mag niet en het helpt niet. Iets wat zo ingrijpend op de privacy en de persoonlijke levenssfeer ingrijpt, dat moet een zwaarwegende reden hebben, en een zwaarwegende reden is er niet."

Andere risico's op de werkvloer zijn ernstiger, zegt hij. "Als je gaat kijken naar wat er op het gebied van arbeidsomstandigheden aan de hand is, dan is alcohol en drugs niet het grote probleem. Bij de meeste bedrijfsongevallen is geen alcohol of drugs in het spel."

'Veiligheid voor alles'

Hoewel het volgens de Autoriteit Persoonsgegevens niet mag en vakbonden er niet blij mee zijn, zijn er in Nederland toch tal van bedrijven die nu al hun personeel testen. Een voorbeeld hiervan is Sif, een bedrijf dat funderingen maakt voor windmolens.

HR-directeur Robert Verkroost legt uit waarom. "Onze allerbelangrijkste regel in dit bedrijf is dat al onze mensen na het werk gezond en veilig naar huis moeten. Dat gaat voor alles. Alcohol- en drugstesten horen daarbij." Daarom wordt personeel steekproefsgewijs regelmatig getest. Wie positief, test mag de werkvloer niet op en vaak volgt ontslag.

Direct weg

In de fabriekshal legt de HR-directeur uit waarom veiligheid voor hem belangrijker is dan privacy. "Sommige stalen delen waar we hier mee werken, die wegen wel 60- tot 80.000 kilo. Die vervoeren we met bovenloopkranen. Als een medewerker die zo'n kraan bedient niet nuchter is en een verkeerde beweging maakt, dan kan dat enorme gevolgen hebben."

Hij snapt dat privacy van de medewerkers belangrijk is. Ook wil hij zijn personeel niet zomaar kwijt, maar als iemand positief op alcohol of drugs test, dan is Verkroost onverbiddelijk: ontslag. "Dat is heel pijnlijk besluit, maar weegt nooit op tegen het risico van zwaar lichamelijk letsel of dodelijke ongevallen."

Ontbreken wettelijke basis

Recent heeft demissionair staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Jurgen Nobel besloten dat ook in de toekomst werkgevers hun personeel niet mogen testen.

Hij vindt dat het testen een te grote inbreuk is op de privacy van werknemers. Daarmee ontbreekt de wettelijke basis voor bedrijven als Sif om hun personeel te testen.

Onrechtmatig ontslagen

En dat is soms ingewikkeld: zo heeft Sif een medewerker die onder invloed was van wiet ontslagen. Maar omdat de test wettelijk niet had mogen plaatsvinden, heeft de rechter geoordeeld dat het ontslag onrechtmatig is. Binnenkort doet de rechter in hoger beroep uitspraak over deze zaak.

Verkroost ziet daarom, net als rechter Frikkee, graag dat de politiek tóch stappen zet om testen in meer sectoren mogelijk te maken. "De oplossing is simpel. Geef ons, net als andere sectoren, ook een uitzondering om te kunnen testen."