Kiezers die in 2021 nog op ze stemden, denken niet dat Rutte, Hoekstra, Kaag en Bikker de kloof tussen Den Haag en de rest van het land kunnen verkleinen. Diezelfde kiezers vinden ook dat ze geen partijleider meer moeten zijn bij de volgende verkiezingen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder kiezers van het Opiniepanel na de monsterzege van BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2 weken geleden. CDA-leider Wopke Hoekstra noemde die uitslag, na een intern crisisberaad daarover, een 'glashelder signaal' dat er 'een enorme kloof is tussen Den Haag en de rest van het land', waar de politiek mee aan de slag moet.

Wopke Hoekstra

Tegelijkertijd denkt nog geen kwart van de CDA-kiezers uit 2021 (20 procent) dat Hoekstra zelf in staat is om die kloof te verkleinen. Ruim 7 op de 10 (73 procent) geloven niet dat hij dat kan. "Zelfs na de slachting bij de verkiezingen zie ik hem stug met meel in de mond praten. Niet eens een voorteken van een idee hoe hij er wat aan gaat doen. Ik geef het op", zegt een kiezer.

Ongeveer 2 jaar geleden gaven ze Hoekstra hun vertrouwen, maar daar is na de Provinciale Statenverkiezingen weinig van over. Slechts een derde (32 procent) steunt hem nog als CDA-leider, een absoluut dieptepunt voor de voorman, die volgens de partijtop kon aanblijven na de verkiezingsnederlaag. Maar liefst 96 procent zag het in hem zitten toen hij eind 2020 lijsttrekker werd, maar nu zegt slechts 17 procent van die kiezers dat hij ook bij de volgende landelijke verkiezingen lijsttrekker moet zijn.

Mark Rutte

Ook bij VVD-kiezers is er weinig geloof in Mark Ruttes vermogen om nog iets aan de kloof te doen. 36 procent van de stemmers die de VVD in 2021 de grootste partij maakten, denkt dat hij daartoe in staat is: 60 procent niet. "Er kleven zoveel incidenten aan hem die dat onmogelijk maken, dat moet hij zelf ook inzien", zegt een VVD-kiezer.

Dat zijn vertrouwenscijfer bij de eigen achterban (65 procent) hoger is dan dat van Hoekstra, zegt niet dat zij hem bij de volgende landelijke verkiezingen weer als leider willen. Slechts 29 procent van de VVD-kiezers uit 2021 vindt dat hij de VVD-kar dan weer moet trekken. Dat zijn ook veel kiezers die nu nog op de partij zouden stemmen: "Ondanks mijn vertrouwen in Rutte denk ik dat in belang van regeerbaarheid Rutte moet stoppen."

Sigrid Kaag

Hetzelfde sentiment speelt bij D66-kiezers als het gaat om Sigrid Kaag. Slechts 22 procent denkt dat zij een positieve rol kan spelen in het verkleinen van de kloof. Een meerderheid (69 procent) gelooft daar niet in. Eén van hen zegt in het onderzoek: "Kaag is zeer kundig maar komt helaas wat hautain en afstandelijk over. Jammer, maar we kunnen niet allemaal Hans van Mierlo zijn."

Als het gaat om vertrouwen krijgt ze - met 57 procent die haar steunt - nog het voordeel van de twijfel, maar kiezers twijfelen over haar toekomst. Slechts een derde (35 procent) vindt dat zij straks weer lijsttrekker moet zijn, tegenover 40 procent die dat niet vindt. De rest weet het nog niet, vooral omdat ze zelf nog geen geschikte opvolger zien of omdat ze vinden dat de leden moeten beslissen.

Mirjam Bikker

ChristenUnie-leider Mirjam Bikker is nog maar net aan het roer en dat is de reden waarom ook haar eigen kiezers nog terughoudend zijn over haar kwaliteiten. Een minderheid (38 procent) gelooft dat zij de kloof kan verkleinen, maar veel hoger dan bij andere achterbannen is het aantal kiezers dat niet weet of zij dat kan (30 procent).

Ook als het gaat om een eventueel lijsttrekkerschap bij de volgende verkiezingen zijn ChristenUnie-kiezers er nog niet uit. 39 procent weet (nog) niet of zij lijsttrekker bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen moet zijn. "Het zijn grote schoenen om te vullen, ik weet nog niet of ze aan Segers kan tippen. Ik moet haar de komende tijd nog leren kennen", zegt een kiezer daarover. De helft (51 procent) denkt dat ze wel lijsttrekker moet zijn; volgens 10 procent zou iemand anders dat moeten doen.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.