Dat het kabinet in een debat over de Prinsjesdagstukken uit protest de zaal van de Tweede Kamer verlaat, is hét politieke moment van 2022. Het kabinet stapte op na insinuaties van Baudet over minister Sigrid Kaag.

Dat blijkt uit onderzoek onder ruim 28.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Het moment wordt zowel gekozen door mensen die het goed vinden dat het kabinet een lijn trok, als door mensen die negatief zijn over de actie van de ministers. Ook het vertrek van Khadija Arib, de presentatie van stikstofbemiddelaar Johan Remkes en het afschaffen van de laatste coronamaatregelen eindigen hoog in de lijst van belangrijke politieke momenten.

Kabinet loopt weg uit debat

In september liep het voltallige kabinet weg uit het debat over de Prinsjesdagstukken. FVD-voorman Thierry Baudet insinueerde dat Sigrid Kaag zou kunnen zijn gerekruteerd door de geheime dienst, toen hij zei dat de Britse universiteit waar Kaag heeft gestudeerd spionnen opleidt.

Toen Baudet in eerste instantie aan het woord bleef, liep Kaag weg uit het debat, waarna de rest van de kabinetsleden volgden. 'Een helder signaal' en 'een sterke actie' volgens veel mensen.

Kinderachtig

Velen vinden dat de actie nodig was. "Eindelijk een actief protest tegen de verruwing en het gebrek aan fatsoens- en respectregels in de Tweede Kamer", schrijft iemand. Een ander: "Dit moment was tekenend voor wat het overgrote deel van Nederland al tijden denkt als het over FVD gaat."

Eerder bleek al dat er verdeeldheid is over het weglopen van het kabinet. Ook nu is er een groep die het weliswaar het belangrijkste moment van het jaar vindt, maar de actie juist als 'kinderachtig' typeert. Volgens hen is het niet aan het kabinet om de zaal te verlaten, ze hadden liever gezien dat de ministers waren gebleven voor een inhoudelijke reactie. Ook een deel van de Forum voor Democratie-stemmers stemde op dit moment. Zij zijn verbaasd over de ophef die ontstond en vinden dat Baudet dergelijke uitspraken mag doen.

Vertrek Arib

Als tweede eindigt het vertrek van voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib als PvdA-Kamerlid nadat er een onderzoek werd ingesteld naar mogelijk grensoverschrijdend gedrag door haar. Arib is al jaren populair bij kiezers en veel mensen betreuren haar vertrek uit de Haagse politiek.

Maar voor de meeste mensen die op dit moment stemden, speelt vooral de omgang van politici onderling een rol. Tientallen mensen noemen het woord 'schande' als het om deze kwestie gaat: "Schandalig hoe politici met elkaar omgaan. Het heeft bovendien heel veel politieke tijd gekost waarin ze niet met besturen bezig waren", schrijft iemand.

Onderlinge omgang in Den Haag

"Het is opvallend dat in een jaar vol crises de belangrijkste politieke momenten niet te maken hebben met het gevoerde beleid maar met de omgang van Haagse politici onderling", aldus panelpresentator Joyce Boverhuis.

"Dat weerspiegelt het gevoel dat veel kiezers hebben bij het afgelopen jaar, namelijk dat politici te weinig daadkracht hebben getoond bij grote politieke thema's en vooral bezig waren met elkaar en hun eigen kiezers."

Crises

Het afschaffen van de laatste coronamaatregelen in maart en de presentatie van de stikstofaanbevelingen van Johan Remkes in oktober staan op een gedeelde derde plek. Stikstof wordt door deelnemers het grootste politiek-inhoudelijke issue van het jaar genoemd. De stikstofcrisis illustreert volgens kiezers de onmacht van de landelijke politiek om problemen die in het land spelen op te lossen. Remkes wordt geroemd omdat hij erin is geslaagd "de rust enigszins terug te brengen in het land."

De coronacrisis en de bijbehorende maatregelen hebben veel mensen persoonlijk geraakt. Dat het kabinet in maart, na twee jaar maatregelen, de laatste coronaregels afschafte, wordt 'het einde van een tijdperk' genoemd.

Institutioneel racisme bij de fiscus

Als vijfde eindigt de erkenning dat er sprake was van institutioneel racisme bij een deel van de Belastingdienst. Staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën schreef dat in mei in een brief aan de Tweede Kamer.

"Racisme bij de Belastingdienst en de toeslagenaffaire die daaruit voortkwam zijn cruciale gebeurtenissen waarin de overheid gigantisch gefaald heeft en veel vertrouwen bij de burgers heeft verloren", schrijft iemand daarover. Maar dat het nu erkend is vinden anderen juist positief: "Erkenning is een begin van een veranderde houding ten aanzien van racisme, en dat maakt juist dit moment zo belangrijk."

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.