Met een jaar corona achter de rug hebben we weinig vertrouwen in het vaccinatiebeleid, zijn we moe en snakken we naar meer sociale contacten. We vinden het de hoogste tijd dat het kabinet meer prioriteit geeft aan de gevolgen voor economie en welzijn.

We keken met 30.000 panelleden terug op het afgelopen coronajaar en vooruit naar een uitweg uit de crisis. De meest opvallende uitslag is, wat ons betreft, het lage vertrouwen in het Nederlandse vaccinatiebeleid. Slechts een derde van de ondervraagden (37 procent) zegt hier vertrouwen in te hebben. De meerderheid, 61 procent heeft dat niet.

Voordringen

Te laat, te langzaam en te rommelig, zo oordelen veel ondervraagden over het vaccinatiebeleid. Er wordt teveel naar allerlei belangengroepen geluisterd die vragen om voorrang. Dat voelt als voordringen.

Een deelnemer zegt daarover: "Ik kan het niet uitleggen aan vrienden in het buitenland. Het lijkt wel of er dagelijks ad hoc wordt besloten, het grote plan erachter lijkt er niet. Een doortastende regisseur lijkt er niet te zijn."

Miljoenste prik

Het lage vertrouwen is extra opmerkelijk omdat de deelnemers het onderzoek invulden in de week waarin de miljoenste prik werd gezet. Terwijl de vaccinatiecampagne op stoom lijkt te komen, blijft het imago slecht.

Mensen willen zich massaal laten inenten (76 procent). Ze zien het als de sleutel tot een normaler leven, iets waar ze na een jaar doorzetten enorm naar uitkijken. Het steekt dat er over zoiets belangrijks weinig regie lijkt te zijn.

Draagvlak voor hard ingrijpen

EenVandaag peilde gedurende het hele coronajaar het draagvlak voor de aanpak van de overheid. Bijna een jaar lang kon de meerderheid van de ondervraagden zich vinden in de maatregelen die het kabinet nam. Tijdens de eerste golf in april 2020 was het vertrouwen in de aanpak zelfs torenhoog (79 procent). We waardeerden het harde ingrijpen van het kabinet tijdens de eerste lockdown. Het gevoel dat we misschien snel verlost waren van corona als we 'met zijn allen de schouders eronder zetten' overheerste toen nog.

Toen de besmettingen opnieuw opliepen in de tweede golf ergerden velen zich aan de afwachtende houding van het kabinet. In oktober was het vertrouwen in de corona-aanpak op een dieptepunt (47 procent). Maar toen het kabinet weer hard ingreep met een nieuwe lockdown verdween de scepsis en keerde het vertrouwen terug.

Rek is eruit

Maar sinds januari 2021 lijkt de rek er een beetje uit en schommelt het vertrouwen rond de 50 procent. In deze week, waarin het kabinet een pakket versoepelingen aankondigt, blijft het steken op 47 procent. Veel mensen noemen het zwalkende vaccinatiebeleid als belangrijkste reden voor hun matige vertrouwen in de totale aanpak van de coronacrisis.

Over het hele jaar bekeken, krijgen twee hoofdrolspelers een magere voldoende. Premier Mark Rutte doet het het 'beste' met een 5,8. RIVM-directeur Jaap van Dissel krijgt een 5,5 voor zijn inbreng. Minister Hugo de Jonge, verantwoordelijk voor het vaccineren, scoort het laagst met een 5,2. "Het is ook lastig dat die vaccins niet geleverd worden. Uiteindelijk zal het wel gaan lukken, maar voorlopig moet hij beter zijn best doen", zegt een panellid.

Collectieve vermoeidheid

Een jaar corona trekt een flinke wissel op de mentale gezondheid van de deelnemers. Bijna de helft (43 procent) zegt zich nu slechter te voelen dan een jaar geleden. We zijn moe van het volhouden van alle beperkingen, het gebrek aan sociale contacten, niet kunnen knuffelen, geen werk hebben, niet naar school gaan. "Geen afleiding als de sportschool, de film of de kroeg. Ik besta, maar ik leef niet echt meer."

Slechts 5 procent voelt zich beter dan vorig jaar. De helft (51 procent) voelt zich nog ongeveer hetzelfde als voor corona. Deze groep probeert er vaak maar het beste van te maken met wat er nog wel mag. Maar ook zij kijken reikhalzend uit naar een normaler leven. "Ik probeer me met elke maatregel weer aan te passen, maar de rek is er sinds november wel uit."

Eenpersoonsregel niet vol te houden

Veel deelnemers geven aan dat ze moe zijn van het volgen van de regels. De meeste moeite hebben ze met de regel dat je maar één persoon thuis op bezoek mag ontvangen. Vier van de tien (42 procent) zeggen zich hier altijd aan te houden. Bijna de helft (45 procent) geeft aan dat dit niet altijd lukt. En nog eens 10 procent geeft toe dat ze deze regel vaak overtreden.

Nog langer het contact met familie en vrienden beperken lukt velen kortweg niet. De behoefte aan écht contact in deze crisistijd is te groot, zeggen panelleden. Daar kan geen videobellen tegenop, en kiezen tussen onze dierbaren omdat we er maar met eentje tegelijk mogen afspreken, doen we ook liever niet.

Meer aandacht voor maatschappelijke gevolgen

Het matige vertrouwen in het huidige kabinetsbeleid komt ook omdat er bij veel mensen een kentering is in het denken. Tot nu toe was dat beleid vooral gericht op het terugdringen van de besmettingen en voorkomen dat de zorg overloopt met coronapatiënten. Lang konden mensen zich daar wel vinden. Maar zes van de tien ondervraagden (61 procent) vinden het nu hoog tijd dat dat er meer aandacht komt voor de maatschappelijke gevolgen van corona.

Ze menen dat het kabinet zich de komende maanden in de eerste plaats moet richten op de gevolgen van corona voor de economie (55 procent), ons mentale en sociale welzijn (41 procent), de 'gewone' ziekenhuiszorg (37 procent) en het onderwijs (28 procent). "De operatie van mijn man is weer uitgesteld, mijn dochter is somber, en zoveel mensen die het zwaar hebben. De regering moet nu maar eens voor hen gaan zorgen," zegt een deelnemer.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."