Veel Indische en Molukse families voelden zich niet welkom toen ze na 1945 naar Nederland kwamen. Ook vonden ze het moeilijk om een bestaan op te bouwen. Maar hun verbondenheid met Nederland is sterk, blijkt uit onderzoek van EenVandaag.

Veel families zijn vanuit de kolonie van Nederlands-Indië of vanaf de eilanden van het huidige Indonesië in de loop van de tijd naar Nederland gekomen. Hun (klein)kinderen zijn hier geboren en getogen. Ter gelegenheid van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië, vandaag 75 jaar geleden, voerde EenVandaag een speciaal onderzoek uit onder drie generaties Indische en Molukse Nederlanders. Bijna 3000 mensen vulden het in en vertelden ons hun bijzondere verhalen.

'Er mocht niet geklaagd worden'

Zes van de tien deelnemers (57 procent) vertellen dat hun familieleden zich niet zo welkom voelden toen ze net na de oorlog en in de jaren 50 en 60 naar Nederland kwamen. Zij kwamen veelal naar Nederland omdat het nieuwe Indonesië voor hen niet veilig was. Nederland was zelf aan het herstellen van de Tweede Wereldoorlog. Voor het leed van de Indische mensen leek hier geen plaats.

Iemand schrijft: "Er mocht niet geklaagd worden, ze hadden hier (Nederland) bloembollen moeten eten. Terwijl mijn ooms en opa aan de Birma-spoorweg hebben gewerkt en direct na de oorlog in de KNIL weer onder de wapens werden geroepen."

Twee koffers voor het hele gezin

In Nederlands-Indië leidden ze vaak een welvarend leven met grote huizen en bediendes. Hier begonnen ze met bijna niets. "Mijn opa behoorde tot een rijke familie. Hij had een luxe leven voor de oorlog met baboe's als eigenaar van twee fabrieken. Hier kwam hij met twee koffers voor het hele gezin," vertelt een kleinzoon.

Een ander schrijft: "Er was geen georganiseerde opvang voor ons. We hebben maanden met het hele gezin op een klein kamertje in een pension gezeten, zonder verwarming. We hadden geen kleding voor de winter. Bittere kou en geen enkele financiële tegemoetkoming."

Nederlandser dan de Nederlanders

Bijna twee derde (63 procent) geeft aan dat zijn of haar familie het moeilijk vond hier een nieuw leven op te bouwen. Maar massaal vertellen dat ze heel erg hun best gedaan hebben om te laten zien dat ze in de Nederlandse samenleving passen (88 procent). Voor hen was dat een kwestie van overleven, want ze konden niet terug. Nederlands-Indië bestond niet meer.

Velen kozen er daarom voor om er alles aan te doen hier te slagen. Dat deden ze door niet op te vallen en bijna Nederlandser te zijn dan de Nederlanders. Ze voelden zich ook Nederlands, want ze kwamen tenslotte uit de Nederlandse kolonie.

Hutspot met sambal

Deelnemers vertellen hierover: "Mijn moeder vertelde altijd dat mijn oma alles wilde doen zoals de Nederlanders, maar dan beter. Ze aten bijvoorbeeld hutspot thuis (maar wel met sambal), en pushten mijn vader en ooms hard om het 'beter' te doen dan de Nederlandse kinderen op school."

"Mijn familie heeft zich keurig aangepast. Niemand heeft ooit last van hen gehad. Ze hebben ontzettend hun best gedaan niet op te vallen. Ze hebben veel van hun wortels daarmee moeten verloochenen", vertelt een andere deelnemer.

Mijn moeder had nog nooit een een witte straatveger gezien

Nog steeds slippers aan in huis

Uit het onderzoek blijkt dat Indische en Molukse Nederlanders zich nog steeds verbonden voelen met hun wortels. Dat geldt zowel voor de eerste, tweede als de derde generatie: driekwart zegt die verbondenheid te voelen (67 procent). Die uit zich boven alles in lekker eten met de hele familie en gasten.

"Iedereen mag altijd onaangekondigd mee-eten, dan maken we soto ajam of zelf sateh. Ze delen nog steeds bepaalde gewoontes - binnen geen schoenen maar slippers aan - en vertellen verhalen van vroeger." Veel deelnemers benoemen ook dat pijn verbindt, de vreselijke ervaringen van de Japanse bezetting. Vaak niet over gesproken, maar ook door latere generaties nog gevoeld.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.