Na ruim 1,5 jaar komt er vandaag een einde aan: anderhalve meter afstand houden. Het kabinet vindt het verantwoord om de coronamaatregel te schrappen. In 18 maanden hield 'social distancing' ons flink bezig; een overzicht.

De anderhalve meter werd ingevoerd als een van de belangrijkste maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus. Op die afstand bereiken de meeste hoest- en niesdruppels een ander niet meer, wat de kans op een coronabesmetting flink verlaagt.

23 februari 2020: geen afstand tijdens carnaval

Toch was afstand houden in februari 2020 nog ver weg. Zonder het te weten waren de hossende menigten in het zuiden van ons land een broedplaats voor het coronavirus. Officieel was het virus nog niet in ons land, maar in de weken na carnaval bleken steeds meer mensen besmet.

Brabant begon dan ook als epicentrum van de pandemie in Nederland en kreeg als eerste provincie te maken met coronamaatregelen. Inwoners werden aangemoedigd om 'sociaal terughoudend' te zijn en ouderen en kwetsbaren te vermijden. Een jaar later was carnaval zoals in 2020 ondenkbaar.

15 maart 2020: de eerste keer 'anderhalve meter'

Het bleef al snel niet alleen bij Brabant. Premier Rutte hield op 12 maart 2020 de eerste corona-persconferentie met maatregelen voor heel Nederland. Thuiswerken werd het advies en evenementen met meer dan 100 mensen werden verboden. Toch werd afstand houden toen nog niet genoemd.

Dat veranderde op 15 maart, toen ook scholen en horeca moesten sluiten. Minister Bruno Bruins, op dat moment nog verantwoordelijk als minister van Medische Zorg, voegde aan het einde van de persconferentie toe: "We vragen alle Nederlanders om, waar mogelijk, gepaste afstand van elkaar te bewaren. U kunt als richtlijn ongeveer anderhalve meter afstand hanteren."

21 maart 2020: massaal op pad met mooi lenteweer

Maar dat afstand houden niet zomaar normaal werd, bleek wel in het eerste weekend na het nieuwe advies. Het was prachtig lenteweer en Nederland trok er daarom massaal op uit. Volle parken, bossen en rijen bij de bouwmarkt: 'social distancing' bleek nog niet in ons systeem te zitten.

Tot groot ongenoegen van het kabinet. "Dit is beschamend en helemaal verkeerd. Laat ik daar duidelijk over zijn", zei minister Grapperhaus van Justitie erover in de studio bij EenVandaag. "Als je een frisse neus moet halen, doe dat dan met beleid. Houd echt voortdurend 1,5 meter afstand."

23 maart 2020: afstand wordt een regel

De toon veranderde snel, nu bleek dat afstand houden nog lastig was voor Nederland. Bij de persconferentie van 23 maart noemde minister Grapperhaus de anderhalve meter daarom geen 'afspraak' meer, maar 'een regel'. Hield iemand geen afstand, dan kon daar een forse boetes tegenover komen te staan. Winkeliers die zich niet aan de regels hielden, liepen het risico dat hun winkel gesloten werd.

Het draagvlak voor de maatregel is hoog: 80 procent zegt op dit moment ook echt afstand te houden tot mensen buiten het eigen huishouden, blijkt uit onderzoek onder het EenVandaag Opiniepanel. Een kleine maand later, op het hoogtepunt van de eerste piek, is dit aantal zelfs nog hoger: 95 procent.

April 2020: studenten in de war

Huishoudens hoefden geen afstand van elkaar te houden. Maar wanneer ben je een huishouden? In studentenhuizen zorgde het lange tijd voor onduidelijkheid. Officieel waren huisgenoten samen geen huishouden en zouden zij dus altijd anderhalve meter afstand van elkaar moeten houden.

In sommige steden werden studenten beboet die gezellig samen voor hun huis een biertje dronken, terwijl op andere plekken niet werd gehandhaafd. Pas op 1 december veranderden de regels officieel. Mensen op hetzelfde adres hoefden vanaf toen onderling geen afstand meer te houden. Het begrip 'huishouden' kwam daarmee te vervallen.

11 mei 2020: de eerste versoepelingen

Na bijna 2 maanden lockdown, kon er vanaf 11 mei voor het eerst weer meer. De scholen gingen open en contactberoepen zoals de kapper mochten, mét de juiste beschermingsmiddelen, weer aan het werk. De anderhalve metermaatregel blijft overeind. 87 procent vindt het dan een goede zaak dat deze maatregel niet versoepeld wordt, 10 procent niet.

Vanaf 1 juni gingen de versoepelingen nog verder en mochten ook de horeca, bioscopen, theaters en musea weer bezoekers ontvangen. Al deze gelegenheden moesten er wel op toezien dat iedereen afstand kon bewaren. Looprichtingen, afgezette zitplaatsen en spatschermen: de anderhalve metersamenleving was een feit en zou nog lang niet verdwijnen.

1 juni 2020: geen afstand bij Amsterdams Black Lives Matter-protest

De afstandsregels die gewoon nog gelden op 1 juni, worden massaal genegeerd bij een Black Lives Matter-protest in Amsterdam. Na de dood van de Amerikaan George Floyd lopen de spanningen op en voelen veel mensen de drang om zich erover uit te spreken. Het Amsterdamse protest krijgt toestemming om door te gaan, omdat volgens burgemeester Femke Halsema het recht om te demonstreren 'een groot goed is'.

De demonstranten stonden uiteindelijk op elkaar gepakt op de Dam, tot onvrede van veel mensen. Toch besloot burgermeester Halsema niet in te grijpen. "We hadden ze met harde hand moeten verwijderen van een plein. Ik vond dat niet verantwoord, want dit had tot relletjes en gedoe geleid."

22 augustus 2020: het huwelijk van Grapperhaus

De anderhalve meter blijkt ook lastig voor mensen die het goede voorbeeld moeten geven. Na het huwelijk van minister Ferd Grapperhaus op 22 augustus lekken foto's uit waarop hij en zijn bruiloftsgasten duidelijk geen afstand bewaren. Hij geeft sommigen zelfs een hand en omhelst zijn schoonmoeder. Er komt veel kritiek, maar de minister biedt zijn excuses aan en doneert 780 euro aan het Rode Kruis: even veel als twee boetes voor het overtreden van de afstandsmaatregel.

Grapperhaus is niet de enige met een voorbeeldfunctie die een fout maakt: op 24 augustus lekt een foto uit waarop koning Willem-Alexander en koningin Máxima geen afstand houden in een Grieks restaurant. In een reactie zeggen ze dat ze dit wel hadden moeten doen.

Bron: ANP

14 oktober 2020: terug in lockdown

Na een mooie zomer, waarin veel mogelijk was, bleek het met afstand houden toch niet zo goed gegaan. Het aantal besmettingen nam hard toe en Nederland moest weer in een 'gedeeltelijke lockdown'. Onder andere alle horecagelegenheden moesten weer sluiten.

Veel verbetering kwam er niet, en op 15 december noteerde Nederland dagelijks weer duizenden besmettingen. Een 'harde lockdown' is het gevolg, waardoor ons land weer bijna helemaal op slot gaat. De coronaregels bleken op dat moment een bron van veel ergernissen. Veel mensen hadden aanvaringen met elkaar over het houden van afstand: 56 procent had er slechte ervaringen mee. "Een man kwam veel te dichtbij in de supermarkt", schreef een lid van het Opiniepanel. "Toen ik beleefd vroeg om afstand te houden werd hij boos en zei: 'Hou je bek, teringwijf!'"

15 december 2020: Woord van het Jaar

Op de dag dat de harde lockdown inging, was er toch ook 'positief nieuws' in de wereld van social distancing. 'Anderhalvemetersamenleving' werd door Van Dale verkozen tot Woord van het Jaar 2020.

Met bijna een derde van de stemmen won het woord met overmacht en hield het nummer 2 'fabeltjesfuik' en nummer 3 'viruswappie' ver achter zich. Sowieso was corona een belangrijk thema: van de twintig genomineerde woorden hadden er zeventien met de pandemie te maken.

24 maart 2021: kerk op Urk heeft maling aan afstandsregels

De Sionkerk op Urk besloot eind maart de deuren weer voor al haar leden te openen. De regels om afstand te houden en mondkapjes te dragen sloeg de kerk in de wind, om zo tegemoet te komen aan 'de nood en het geestelijk welzijn' van de gemeente.

In de kerk konden daarom weer maximaal 500 mensen aanwezig zijn: veel meer dan officieel toegestaan. De beslissing kreeg veel media-aandacht, wat leidde tot confrontaties tussen kerkgangers en aanwezige pers. Om dit daarna te voorkomen, besloot de kerkleiding bezoekers te verdelen over twee diensten per dag, waardoor afstand houden wel weer mogelijk werd.

23 juni 2021: dansen met Janssen

Het leek zo mooi: één prik met het Janssen-vaccin en je kon een mooie festivalzomer tegemoet. Al één dag na vaccinatie kreeg je een geldige QR-code, waarmee je toegang kreeg tot clubs en kroegen. 'Dansen met Janssen' was volgens demissionair minister Hugo de Jonge helemaal veilig.

Vooral jongeren haalden dan ook massaal hun Janssen-prik. Amper 2 weken kon er gefeest worden, zonder test en zonder afstand, toen bleek dat jongeren elkaar massaal met corona besmetten. Een nieuwe piek was het gevolg en het nachtleven werd weer stilgelegd. 'Een inschattingsfout', noemde De Jonge het Janssen-debacle.

30 augustus 2021: geen afstand meer in hoger onderwijs

In de tweede helft van de zomer daalde het aantal coronabesmettingen snel. Steeds meer mensen haalden hun vaccinatie, waardoor langzaam weer meer mogelijk werd.

Vanaf het nieuwe schooljaar verviel daarom de anderhalve meterregel op het mbo, hogescholen en universiteiten. Daarmee werden het de eerste plekken in ons land waar afstand houden niet meer hoefde.

25 september 2021: afscheid van de anderhalve meter

Op 14 september hakte het kabinet de knoop door en werd in de persconferentie aangekondigd dat op 25 september 2021 anderhalve meter afstand houden niet meer nodig is. Die dag is vandaag dus aangebroken: het einde van en tijdperk. Daar staat wel tegenover dat je in openbare binnenruimtes vanaf nu een coronapas moet kunnen laten zien. Volgens het kabinet is het, onder die voorwaarde, verantwoord dat mensen geen afstand meer tot elkaar houden.

Gaat afstand houden daarmee ook definitief overboord? Niet voor iedereen, maar voor veel mensen wel bij bekenden. Ongeveer de helft zegt nog afstand te houden van vrienden en familie buiten het huishouden, maar als dat officieel niet meer hoeft, zal de meerderheid (66 procent) dat niet meer doen. Bij onbekenden is dat anders: de meeste mensen (62 procent) zijn vooralsnog van plan om ook na 25 september afstand te houden: "In de supermarkt weet je niet wie er wel of niet gevaccineerd is."