Het blijft voor de meeste kiezers nog onacceptabel als Mark Rutte weer premier wordt. GroenLinks-kiezers willen dat hun partij kabinetsdeelname met Rutte nu uitsluit. Veel CDA-, D66- en PvdA-kiezers laten de deur voor samenwerken met Rutte op een kier.

Hoewel er sinds de aanstelling van informateur Tjeenk Willink weer wat vooruit gekeken wordt in het formatieproces, lijken kiezers de perikelen van de afgelopen weken allerminst vergeten. Uit onderzoek van EenVandaag onder 27.000 leden van het Opiniepanel blijkt dat 34 procent het acceptabel te vinden als Rutte premier wordt van het nieuwe kabinet. Na het verkennersdebat was dat nog iets lager (28 procent), maar Rutte blijft voor kiezers duidelijk een flink obstakel om mee te willen doen in een nieuw kabinet.

Alleen VVD-kiezers willen Rutte als premier

In geen enkele achterban, behalve die van de VVD, vindt een meerderheid het te verkroppen als de huidige demissionaire premier opnieuw leider van het land wordt. Ook kiezers van partijen die een coalitie met de premier nog niet uitsluiten, zoals D66, de PvdA en GroenLinks, zijn resoluut. Een meerderheid van hun kiezers zou, net als een week geleden, een kabinet Rutte IV niet verdragen.

Bij CDA-kiezers is de steun daarvoor nog het grootst (44 procent). Opvallend, aangezien Rutte door het stof moest door een opmerking over Pieter Omtzigt, een politicus van hun partij. Volgens CDA-kiezers in het onderzoek levert de grootste partij nu eenmaal de premier en noemen ze Rutte bovendien 'deskundig', 'ervaren' en 'de best mogelijke premier'.

Kiezers D66 en CDA willen formatiegesprekken afwachten

Ook al zijn kiezers hard over een nieuw premierschap van Rutte, de deur tot samenwerking met hem blijft bij sommige kiezersgroepen op een kier. De meeste kiezers van het CDA (73 procent) en D66 (66 procent) willen dat hun partij de formatiegesprekken afwacht of vinden dat zij nu al voor een samenwerking met Rutte moeten zijn. PvdA-kiezers zijn verdeeld: de helft wil dat Ploumen Rutte nu uitsluit (49 procent), de andere helft (49 procent) wil de deur op een kier houden of nu al in een kabinet met Rutte.

GroenLinks-kiezers willen in meerderheid (64 procent) dat hun partij een kabinetsdeelname met Rutte nog voor de formatiegesprekken uitsluit. Dit sentiment gaat in tegen de lijn van partijleider Jesse Klaver, die dat voorlopig niet doet. Dat de ChristenUnie en de SP wel de deur dichtgooiden, kan op goedkeuring van hun kiezers rekenen. In de campagne waren deze partijen nog mogelijke coalitiepartners.

VVD-kiezers: geen betere premier dan Rutte

Voor de partijen die kabinetsdeelname met Rutte uitsluiten, is het de vraag of zij zich hiermee buitenspel zetten in de formatie. Rutte wil niet wijken en zijn partij steunt hem daarin. Vorige week bleek al dat VVD-kiezers hun leider direct na het debat al eensgezind en dat blijkt deze week nog steeds het geval. Niet alleen omdat ze vertrouwen in hem hebben als partijleider en premier, maar ook vanwege het gebrek aan alternatieven binnen de partij. 81 procent van de kiezers die twee weken VVD heeft gestemd, denkt dat er niemand binnen de VVD geschikter is als premier dan Rutte.

Mocht Rutte toch opstappen als VVD-leider, is er volgens VVD-kiezers geen politicus in de huidige fractie geschikt zijn als leider van het land. Wanneer hen een reeks VVD-prominenten binnen en buiten de partij wordt voorgelegd, vinden ze prominenten buiten de partij als Klaas Dijkhoff en Edith Schippers het meest geschikt.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."