Ook hogere inkomens vragen nu goedkope huishoudelijke hulp aan, en daardoor staan andere gemeentelijke voorzieningen onder druk

Er is een run ontstaan op huishoudelijke hulp via de gemeente in 2019. Nu zien gemeenten aanvragen zo sterk toenemen dat andere zorg in het gedrang dreigt te komen. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 149 gemeenten in samenwerking met de VNG.

'We vrezen bezuinigen op vervoer en sport om al die huishoudelijke hulp te kunnen betalen. We hebben grote zorgen of we nog wel de ondersteuning aan inwoners kunnen geven die ze écht nodig hebben', schrijft een gemeente.

'Slechte maatregel'

De reden dat veel meer mensen dan voorheen huishoudelijke hulp aanvragen bij de gemeente is dat het kabinet heeft bepaald dat er sinds begin vorig jaar geen inkomensafhankelijke eigen bijdrage meer hoeft te worden betaald. Voor iedereen die het huishouden niet meer zelf kan doen - ongeacht je inkomen - is er hulp beschikbaar tegen een tarief van 19 euro per maand. Dat is geregeld in de Wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo); gemeenten zijn verantwoordelijk om die uit te voeren.

De ondervraagde gemeenten vinden dit massaal een slechte maatregel (94 procent) omdat het nu voor iedereen aantrekkelijk is om een beroep op de gemeente te doen. Volgens hen is dit in strijd met het uitgangspunt van de Wmo, namelijk dat mensen zich zo lang mogelijk op eigen kracht moeten redden en dán pas aankloppen bij de gemeente.

Grote groep nieuwe aanvragers

Door het aantrekkelijke tarief ziet 96 procent van de gemeenten in 2019 een stijging van de aanvragen voor huishoudelijke hulp. Bij de helft gaat het om een toename tussen de 5 en 15 procent. Bij de andere helft ligt dit nog hoger en en bij sommige gemeenten loopt de stijging zelfs op tot 70 of 80 procent.

Wij zien een toename van 60 procent in aanvragen voor huishoudelijke hulp, waardoor we hieraan als gemeente ruim 3 miljoen meer kwijt zijn.

Acht van de tien (82 procent) deelnemende gemeenten zien in 2019 een nieuwe groep aanvragers binnenkomen. Ze hebben de indruk dat die groep vooral bestaan uit hogere inkomens (42 procent). Voor hen is de gemeente nu goedkoper dan een particuliere hulp. Omdat inkomen geen rol meer speelt kunnen zij hen niet weigeren.

'Scheelt me 100 euro per maand'

Een tweede onderzoek onder de leden van het EenVandaag Opiniepanel bevestigt dit beeld. Eén op de vijf mensen in de Wmo met een hoger inkomen, die eerder zelf hun huishoudelijke hulp betaalden, stapte vorig jaar over naar de gemeente, vanwege het nieuwe goedkope tarief. Een panellid zegt daarover: 'Ik heb mijn eigen hulp opgezegd. Ik zou wel een dief van mijn eigen portemonnee zijn als ik nu geen aanvraag bij de gemeente indien, dat scheelt me meer dan 100 euro per maand.'

Tweederde (64 procent) van de ondervraagde gemeenten zegt dat het budget onvoldoende is om alle goedgekeurde huishoudelijke hulp van 2019 te financieren. Eén op de drie (33 procent) heeft onvoldoende aanbod van huishoudelijke hulpen om de toename op te vangen.

Bezuinigen op andere voorzieningen

Om de tekorten op te vangen zoeken veel gemeenten naar geld in andere potjes. Driekwart (72 procent) maakt zich zorgen dat ze zoveel uitgeven aan huishoudelijke hulp dat dit ten koste gaat van andere voorzieningen. Zo melden ze dat sport- en culturele projecten worden stopgezet, en dat er bezuinigingen komen op bijvoorbeeld vervoer en de zorg zelf. Door bijvoorbeeld minder uren schoonmaak aan te bieden, of door wassen en strijken uit het pakket te halen.

Als het aan de gemeenten in het onderzoek ligt is de echte oplossing: teruggaan naar de inkomensafhankelijke eigen bijdrage. 90 procent zou dit graag zien. Want dat is volgens hen echt de enige manier om die enorme groei tegen te gaan en te zorgen dat de hulp terecht komt bij de mensen die dat écht nodig hebben.

Reactie minister De Jonge: 'Gemeente moet gesprek aangaan'

Minister De Jonge van Volksgezondheid zegt dat de inkomensafhankelijkheid van de bijdrage er heel bewust uit is gehaald. "Het helpt heel veel mensen om hun kosten voor zorg te blijven betalen. Maar ik zie ook dat in sommige gemeenten het aantal Wmo-aanvragen enorm toeneemt."

"Uit uw enquete blijkt dat 42 procent van de gemeenten zegt dat hogere inkomens er meer gebruik van maken. Heeft dat te maken met een heel erg gemakkelijke verstrekking van Wmo-voorzieningen? Ga het goeie gesprek aan en ga kijken of mensen recht hebben op die voorziening."

Reactie Vereniging Nederlandse Gemeenten:

"Dit onderzoek toont aan dat de invoering van het abonnementstarief zorgt voor een forse aanzuigende werking. Hierdoor komen de Wmo-budgetten van gemeenten nog verder onder druk te staan". De VNG roept het Rijk om gemeenten te compenseren: "Maatregelen die door het Rijk worden genomen en financiële consequenties voor gemeenten hebben, moeten volledig worden gecompenseerd."