Hoewel het zetelverlies van de VVD deze maand niet doorzet, is er reden tot zorg bij de liberalen. De partij leverde het afgelopen half jaar bijna tien zetels in en Mark Rutte, lange tijd de troef van de partij, lijkt niet langer heilig bij de VVD-kiezer.

Dat blijkt uit de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos, aangevuld met onderzoek onder kiezers uit het Opiniepanel van EenVandaag.

Afgetroefd door D66

Met 30 zetels komt de VVD weer in de buurt van de stand van vóór de coronapandemie (27 zetels). De electorale winst die de crisis opleverde, is daarmee nagenoeg verdwenen.

Vorige maand werd duidelijk dat een deel van de VVD-kiezers niet te spreken is over de inhoud van het regeerakkoord. Daarin zou de VVD, volgens ontevreden kiezers, inhoudelijk zijn afgetroefd door D66.

Minder vertrouwen in Rutte

Na de presentatie van zijn vierde kabinet lijkt ook het, lange tijd onkreukbare, imago van partijleider Mark Rutte scheurtjes te vertonen. In totaal heeft 81 procent van de VVD-kiezers nu vertrouwen in hem als partijleider.

Weliswaar nog een flinke meerderheid, maar wel 11 procent minder dan vier maanden geleden. Daarbinnen is het aantal VVD'ers met 'veel vertrouwen' in hem fors gedaald, van 56 procent in september vorig jaar naar 34 procent nu.

Tijd van Rutte voorbij?

Het kabinetsplan om de AOW niet te verhogen wordt Rutte persoonlijk aangerekend. Zes op de tien VVD-kiezers (61 procent) vinden dat die voor alle gepensioneerden moet meestijgen met het minimumloon. Daarnaast denken sommige kiezers dat Rutte zijn beste tijd gehad heeft.

"Ik ben altijd Rutte-fan geweest, maar ik krijg steeds meer het gevoel dat zijn tijd voorbij is", legt een kiezer uit. Sophie Hermans, fractieleider en mogelijk opvolger van Rutte als partijleider, krijgt op dit moment het vertrouwen van 61 procent van de VVD-kiezers.

Hoekstra onder druk

Bij coalitiepartner CDA staat de leider, Wopke Hoekstra, ook onder druk. 55 procent van de CDA-kiezers heeft nu vertrouwen Hoekstra, een stuk minder dan vier maanden geleden (62 procent).

Met de deelname aan het nieuwe kabinet Rutte IV weet Hoekstra CDA-kiezers duidelijk nog niet terug te winnen. Het CDA staat momenteel op negen zetels, zes minder dan bij de verkiezingen van maart vorig jaar.

Steun voor Paternotte

D66-leider Sigrid Kaag staat er, met 78 procent vertrouwen van D66-kiezers, juist iets beter voor dan vier maanden geleden (69 procent vertrouwen). Vergelijkbare cijfers zijn er voor de nieuwe fractieleider Jan Paternotte. Hij krijgt steun van 74 procent van de D66-kiezers.

ChristenUnie-leider Segers, de enige partijleider die in de Tweede Kamer bleef, had en heeft steun van zijn achterban. 91 procent van zijn kiezers staat achter hem. In de zetelpeiling staat D66 op 19 zetels, nog altijd vijf minder dan bij de verkiezingen en de ChristenUnie op een stabiele vijf zetels.

Oppositieleiders

Ook aan de kant van de oppositie verloren sommige leiders wat vertrouwen van hun kiezers in de afgelopen vier maanden. PvdA-leider Lilianne Ploumen heeft nu 82 procent achter zich (-11 procent), GroenLinks-voorman Jesse Klaver 83 procent (-7 procent) en SP-leider Lilian Marijnissen 89 procent (-5 procent).

Aan de rechterkant is het vertrouwen in Thierry Baudet onder FVD-kiezers gezakt, van 81 procent in september naar 71 procent nu. Opvallend is dat PVV-kiezers iets positiever zijn over Geert Wilders. Een kwartaal eerder had 91 procent vertrouwen in hem, nu is dat 95 procent. Zijn controversiële uitspraken tijdens het debat over de regeringsverklaring hebben duidelijk geen negatieve weerslag op zijn imago.

Veel beurskoersen staan in het rood sinds de ingevoerde importheffingen van Donald Trump. Economen maken zich grote zorgen over de handelsoorlog die gaande is, maar betekent dit dat alles duurder wordt? Nee, want de benzineprijs daalt juist.

De benzineprijs wordt namelijk voor een kwart bepaald door de olieprijs, legt olie-expert Hans Van Cleef uit. "En als de olieprijs daalt, wordt de benzine aan de pomp ook goedkoper."

Minder vraag naar olie

De prijs van olie - die dus bepaalt hoeveel wij betalen voor onze benzine - wordt bepaald door de wereldwijde vraag. Wanneer de economie bijvoorbeeld tijdens een economische crisis krimpt, daalt de vraag naar olie.

Dat komt doordat het product voornamelijk wordt gebruikt in de industrie en voor vervoer, en in een recessie is daar minder vraag naar.

Grondstoffen dalen in prijs

Niet alleen de olieprijs daalt meestal tijdens een recessie, maar ook die van andere grondstoffen, legt Van Cleef uit.

"Metaal, goud en gas zijn ook gedaald qua prijs. Dat zijn grondstoffen die cyclisch reageren. Als er minder vraag is, daalt de prijs. Dus bij economische krimp worden ze goedkoper."

Ook tijdens de coronacrisis

Economen spreken van een recessie, als er twee kwartalen op rij sprake is van economische krimp. Rabobank econoom Nic Vrieselaar haalt het begin van de coronacrisis aan als voorbeeld.

"Er was veel economische onzekerheid. De wereld stond stil. Er werd weinig geproduceerd, weinig met de auto gereden en weinig gevlogen. We zagen dat de prijzen aan de pomp toen kelderden."

Nederland nog niet in recessie

Deze keer is het niet corona, maar de ontketende handelsoorlog die zorgt voor een lagere verwachting van de economische groei. Maar Vrieselaar noemt het niet meteen een recessie voor Nederland.

"Pas na twee kwartalen op rij kan je van een recessie spreken. En die cijfers komen ook pas na het afgelopen kwartaal. Verder spelen er meer factoren mee, zoals investeringen, het stijgen van de lonen en de bestedingen", legt hij uit.

'Economie in Amerika staat onder druk'

"In de VS is de kans op een recessie wel groter door de importtarieven", schat de econoom in.

"Alles uit het buitenland wordt duurder, dus de verwachting is dat de Amerikanen minder gaan besteden. De economie staat daar wel onder druk."

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Staatsschuld

PVV, NSC en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."