NIOD-onderzoek over Nederlands-Indië valt verkeerd bij Molukse gemeenschap: 'Je wordt weggezet als oorlogsmisdadiger'

Vandaag kwam een langverwacht onderzoek uit naar het Nederlandse handelen in Indonesië tijdens de onafhankelijkheidsoorlog tussen 1945 en 1949. Het rapport schiet een groot deel van de Molukse gemeenschap in Nederland in het verkeerde keelgat.

Leo Reawaruw, voorman van Maluku4Maluku, stelt dat de soldaten in het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) ten onrechte als zondebok worden aangewezen. Ook schaart hij zich achter het standpunt van het Veteranen Platform dat het complete beeld mist. De conclusies van het rapport raken Reawaruw diep. "Het is heel makkelijk om als niet-KNIL militair vanuit je luie stoel nu te gaan oordelen, en dat is wat gebeurt."

Excessief geweld

Kort na de Tweede Wereldoorlog groeit de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd uit tot een oorlog. Nederland probeert als machthebber de orde te herstellen, maar Indonesië verklaart zich op 17 augustus 1945 onafhankelijk.

Nederland stuurt tienduizenden militairen naar Indonesië. Daar vechten zij samen met Molukse militairen onder de Nederlandse vlag.

Eigen staat in vooruitzicht

Deze groep Molukkers wordt door Nederland een eigen staat in het vooruitzicht gesteld, maar de zogenoemde 'politionele acties' mondden uit in bloederige gevechten. Het rapport schrijft daarover dat de Nederlandse krijgsmacht veelvuldig en structureel extreem geweld gebruikte.

Daarbij gaat het om executies, mishandeling en marteling, detentie onder onmenselijke omstandigheden, brandstichting, diefstal en vernieling, luchtaanvallen en artilleriebeschietingen en massa-arrestaties en interneringen.

Niet de opdracht

In 2016 kreeg een onderzoekscommissie de opdracht de Nederlandse strijd in Indonesië zo breed mogelijk te onderzoeken. Maar volgens het Veteranen Platform spitst het zich nu vooral toe op militaire excessen, en dat was volgens hen niet de oorspronkelijke opdracht.

"Ik ben daar zeer teleurgesteld in, en ik niet alleen. Met mij ruim 105.000 veteranen", aldus luitenant-generaal Hans van Griensven, voorzitter van het Veteranen Platform en voormalig Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht.

Incompleet beeld

Veel veteranen en hun familieleden voelen zich weggezet als oorlogsmisdadigers. Het Veteranen Platform vindt het ook een gemiste kans dat de onderzoekers niet met alle betrokken partijen aan tafel hebben gezeten, waardoor er volgens hen geen compleet en volledig beeld is ontstaan in dit rapport.

Zo stelt ook Reawaruw dat het pijnlijk is dat de groep die hij vertegenwoordigt, uiteindelijk helemaal niet is gehoord. "Er zijn heel veel jongens gaan vechten voor Nederland, voor het Nederlandse koningshuis. Als je dan zoveel jaren later wordt weggezet als oorlogsmisdadiger, ja, dan wordt je boos."

Excuses van de regering

De Nederlandse regering zegt verantwoordelijkheid te nemen voor de bevindingen uit het onderzoek en Rutte biedt dan ook vandaag 'diepe excuses' aan voor het militair geweld in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog tussen 1945 en 1949.

Hij biedt namens de Nederlandse regering excuses aan de Indonesische bevolking aan. Verder biedt hij ook excuses aan de veteranen die, zo stelt hij, zich destijds als goed militair hebben gedragen. Hij erkent daarmee de verantwoordelijkheid van deze daden die bij de regering ligt, in plaats van bij de veteranen. Het onderzoeksrapport van het NIOD stelt dat ook.

Excuses van de koning

De excuses van Rutte gaan verder dan de excuses die de koning in 2020 maakte voor Nederlandse 'geweldsontsporingen' tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.

EenVandaag deed in 2021 onderzoek naar de koloniale geschiedenis van Nederland onder 30.000 leden van het Opiniepanel. Daarin werd gevraagd wat mensen vinden van de excuses van de koning.

'Beter laat dan nooit'

Een meerderheid van 55 procent vindt het goed dat de koning excuses heeft aangeboden. Volgens hen is het een goed gebaar, dat zal helpen om het verleden af te sluiten en de betrekkingen met Indonesië te verbeteren.

'Beter laat dan nooit', zeggen veel deelnemers. Drie van de tien (30 procent) vinden de excuses een slechte zaak. Zij zeggen dat je het Nederlandse optreden in de context van het verleden moet zien, en wijzen erop dat er van beide kanten oorlogsmisdaden zijn gepleegd.