In een tijd dat de sociale zekerheid onder druk staat zijn er grenzen aan het solidariteitsgevoel. Onderzochte Nederlanders gunnen in Nederland geboren werklozen vaker een hoge uitkering dan zij aan werkloze migranten gunnen. Dat blijkt uit onderzoek van socioloog Tim Reeskens (UvT) en politicoloog Tom van der Meer (UvA) onder 23.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. 

Autochtone werklozen wordt in drie kwart (75%) van de gevallen een uitkering gegund van minstens 70% van het laatstverdiende loon. Werklozen van Surinaamse afkomst wordt echter door 65% eenzelfde uitkering gegund. Voor werklozen van Marokkaanse origine ligt dat getal nog lager: 60%.

Zelfs wanneer de werkloze migrant een actieve bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse economie helpt dat niet om de gun-kloof met de werklozen van Nederlandse origine te dichten. De verblijfsduur, eerdere werkervaring, de inzet en het laatstverdiende loon van de immigrant speelt nauwelijks een rol bij deze afweging; het land van herkomst doet dat wel. Nederlanders vinden slechts twee criteria nog belangrijker dan herkomst: actieve inzet in het zoeken naar een nieuwe baan en verwijtbare werkloosheid.

Actieve inzet en verwijtbare werkloosheid

Werklozen die actief naar werk zoeken wordt door drie vierde (76%) de uitkering gegund. Als mensen niet actief naar werk zoeken, halveert dit bijna (41%). Als het verlies van de baan niet aan de werknemer zelf ligt gunt eenzelfde aantal (75%) de uitkering, terwijl deze steun daalt tot 54% wanneer de werknemer door eigen toedoen is weggestuurd. Afkomst is de enige van de drie belangrijkste criteria die geen onderdeel is van de WW.

Politieke verschillen

Kiezers van alle grote partijen maken onderscheid tussen geboren Nederlanders en migranten bij het gunnen van een uitkering. De kloof tussen geboren Nederlanders en migranten is het grootst onder PVV-kiezers (30% verschil in het gunnen van uitkering), VVD-kiezers (16% verschil), en SP-kiezers (13% verschil). Het onderscheid tussen geboren Nederlanders en migranten is het kleinst onder D66-kiezers (3% verschil) en PvdA-kiezers (7% verschil).

Welvaartsstaat-chauvinisme

Welvaartsstaat-chauvinisme is steun voor een uitgebreide welvaartsstaat, maar dan wel vooral voor autochtonen. Dit sentiment is het sterkst onder kiezers van de SP en de PVV.

Onderzoeksverantwoording

Door de randomisatie van vignetten kunnen de onderzoekers de antwoorden zinvol vergelijken tussen de respondenten. Bovendien minimaliseert deze opzet sociaal wenselijke antwoorden.

Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.