Na een aantal roerige weken zijn NSC-kiezers verdeeld over wat er met de partij moet gebeuren. Waar ze het wel over eens zijn, is dat er iets flink moet veranderen: slechts een kwart (24 procent) is tevreden met de huidige koers van de partij.

Dat blijkt uit onderzoek onder ruim 3.500 mensen die bij de Tweede Kamerverkiezingen op NSC hebben gestemd, aan de vooravond van het partijcongres zaterdag. Driekwart (74 procent) heeft weinig of geen vertrouwen in de koers die de partij nu vaart. "Ik zie helemaal geen koers meer, dat is allemaal verwaterd door de acties van de afgelopen tijd", schrijft een weggelopen kiezer.

Een derde kiezers wil uit kabinet

NSC maakte een paar chaotische weken door. Zo stapten twee staatssecretarissen op en vertrokken er twee Kamerleden uit de fractie. Na crisisoverleg besloten de andere NSC-bewindspersonen wel in het kabinet te blijven. Een nipte meerderheid (54 procent) van de mensen die bij de verkiezingen op NSC hebben gestemd, vindt dat de juiste keuze. Het overige deel had gewild dat de partij eruit was gestapt (30 procent) of twijfelt daarover (16 procent).

Voorstanders van kabinetsdeelname zeggen dat NSC nu tenminste invloed kan uitoefenen op het beleid. Veel zijn het eens met de rechtse koers van het kabinet, maar sommigen hopen wel dat NSC een 'luis in de pels' kan zijn als het gaat over de rechtsstatelijkheid van kabinetsbesluiten.

Partij op verlies

Daarnaast vrezen kiezers voor een achteruitgang van de partij, als er nu nieuwe verkiezingen zouden komen. In de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Verian staat NSC op 4 zetels.

Er zijn ook kiezers die vinden dat de partij juist daarom uit het kabinet moet stappen, en vanuit de Tweede Kamer de focus moet leggen op het op orde brengen van de partij. "Dan kun je rustig de tijd nemen om op te bouwen en dan zullen de peilingen ook beter worden", meent een NSC-stemmer.

Speelbal van de PVV

Kiezers die vinden dat NSC uit het kabinet had moeten vertrekken, hebben het gevoel dat NSC 'de speelbal' van de andere partijen is geworden, en dan met name van de PVV. "Die partij haalt alles waar NSC voor stond onderuit", zegt iemand die ook nu nog NSC zou stemmen.

Zaterdag houdt NSC een partijcongres. Deze week werd bekend dat leden daar niet mogen stemmen over kabinetsdeelname. De meeste van de 275 NSC-leden die meededen aan het onderzoek zijn daar positief over: ongeveer 6 op de 10 van hen vinden het goed dat de partij nog in het kabinet zit.

NSC-kiezers over de chaos binnen hun partij

Kiezers verdeeld over vertrek Achahbar

NSC-staatssecretaris Nora Achahbar vertrok vorige week uit het kabinet vanwege 'polariserende omgangsvormen'.

Een flink deel van de kiezers (41 procent) heeft begrip voor haar vertrek. Zij vinden het vooral een moedige keuze. Maar de helft (48 procent) snapt het niet. Zij vinden dat je deze omgangsvormen had kunnen verwachten als je met de PVV in een kabinet stapt. Bovendien vinden sommigen dat je zulke dingen beter van binnenuit kunt bestrijden.

Omtzigt terug

Terwijl NSC in zwaar weer verkeert, maakte Pieter Omtzigt deze week bekend dat hij terugkeert in de Tweede Kamer. Sinds september zat hij overspannen thuis. Omtzigt wil 'stap-voor-stap' terugkomen en deelt daarom vooralsnog het fractievoorzitterschap met Nicolien van Vroonhoven.

6 op de 10 stemmers (59 procent) vinden het goed dat hij terugkomt en nu samen met Van Vroonhoven fractievoorzitter is. Maar een kwart (24 procent) niet. Veel kiezers zijn blij dat hij terug is en vinden het goed dat hij rustig aan doet. Maar, zo zeggen mensen ook: "Twee kapiteins op één schip gaat zorgen voor ellende."

Situatie wordt niet beter

Bovendien denken slechts 3 op de 10 kiezers (30 procent) dat Omtzigt de situatie bij de partij beter gaat maken. Een groot deel van de NSC-stemmers heeft de afgelopen maanden het vertrouwen in de partijleider verloren. Iets meer dan een derde (38 procent) is op dit moment nog positief. Dat is wat meer dan vorige maand, maar eind vorig jaar, vlak na de verkiezingen, hadden bijna alle kiezers nog vertrouwen in de oprichter van de partij.

Lang niet alle kiezers zijn dan ook enthousiast over Omtzigts intentie om op termijn weer volledig fractievoorzitter van NSC te zijn. Voor slechts een minderheid (37 procent) is dat de ideale optie. Volgens hen ís hij de partij.

'Gewoon' Kamerlid

Een even grote groep (36 procent) ziet liever dat hij terugkomt als 'gewoon' Kamerlid. Sommigen zeggen daarbij dat er dan wel moet worden gezocht naar een goede fractievoorzitter voor de lange termijn, want ook het vertrouwen in Van Vroonhoven is met 32 procent laag. Veel kiezers waarderen haar inzet, maar vinden dat ze het, zeker de afgelopen weken, niet goed heeft gedaan.

De ondervraagde partijleden zitten niet allemaal op één lijn, maar over het algemeen zijn ze positiever over de partijleider dan kiezers. Zo'n 6 op de 10 hebben vertrouwen in Omtzigt. De meeste leden in het onderzoek denken bovendien wél dat Omtzigt een positieve invloed zal hebben op de partij.

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als "met onbekende bestemming vertrokken" geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."