Kabinet Rutte III is nog maar net over de helft, maar CDA en D66 lopen zich warm voor de volgende verkiezingen. Met recht, want beiden worstelen en hebben een fris gezicht nodig, zeggen hun kiezers. Wie kan de partijen erbovenop helpen?

In debatten en in de media staan CDA en D66 de laatste tijd soms lijnrecht tegenover elkaar. Toch hebben ze meer gemeen dan ze misschien zouden willen: het zijn middenpartijen op zoek naar profiel in het kabinet. Ze hebben te maken hebben met tegenvallende peilingen en zijn bezig met een zoektocht naar een nieuw verhaal én nieuwe leider. Genoeg stof tot nadenken dus voor beide congressen van komende zaterdag.

Gemor over kabinetsdeelname

In de aanloop naar de congressen geven kiezers van CDA en D66 nog maar eens een signaal af: slechts een kwart van beide kiezersgroepen vindt hun partij voldoende zichtbaar in dit kabinet. De helft vindt dat niet.

De onvrede over het profiel bestaat al langer, maar neemt fors toe. Vorig jaar zomer zag 45 procent van de CDA-kiezers genoeg van de CDA-standpunten terug in het kabinetsbeleid. Bij D66'ers was dit toen 34 procent.

Profiel mist

Deze D66-kiezers waarderen het fanatisme van hun partij in de stikstofkwestie, maar zijn boos over de onzichtbaarheid op een misschien nog wel belangrijker thema: onderwijs. Eén van hen: "Afgezien van de stikstofstandpunten, waar D66 als enige alle hulde voor verdient, is onderwijs volledig ondergesneeuwd. Waar is dé onderwijspartij?"

CDA'ers missen überhaupt een profiel van de partij in dit kabinet. Velen zien dat 'linkse' partijen in dit kabinet het voortouw nemen en CDA daar geen eigen verhaal tegenover durft te zetten, bijvoorbeeld op landbouwbeleid. Een kiezer daarover: "De partij zit klem tussen boeren en burgers. Dat komt ervan als je niet kiest en de kool en geit wilt sparen."

Grote groep kiezers CDA en D66 vertrouwen eigen leider niet

De recente leiderswissels hebben de partijen duidelijk nog geen goed gedaan, blijkt uit deze cijfers. En dat zien we terug in het vertrouwen van de achterban in Rob Jetten en Pieter Heerma. Met 53 procent steun kampte Rob Jetten al bij zijn aantreden met de nodige twijfels bij D66-kiezers.

Ruim een jaar later is dat cijfer nagenoeg onveranderd: 52 procent vertrouwt hem nu. CDA-leider Heerma, die na het opstappen van Buma tijdelijk aan het roer staat, krijgt ook slechts van een deel van zijn kiezers steun: 45 procent vertrouwt hem op dit moment.

Kiezers snakken naar nieuw gezicht

Het is met deze cijfers sterk de vraag of Jetten en Heerma het tij nog kunnen keren voor het einde van het kabinet. Kiezers snakken duidelijk naar een fris gezicht. D66-leden stemmen zaterdag over het profiel van de nieuwe lijsttrekker, maar kiezers nemen in dit onderzoek al een voorschot.

De meestgenoemde kenmerken zijn niet uniek voor een D66-leider, zoals charismatisch, betrouwbaarheid en duidelijkheid. Saillanter is dat veel D66'ers noemen dat de nieuwe leider vrouw moet zijn. Ook 'progressief' wordt veel genoemd. CDA-kiezers vinden dezelfde basiskenmerken belangrijk als D66, maar noemen opvallend vaak deskundig, normen en waarden en leiderschap.

Hoekstra favoriet bij CDA'ers

Bovenstaande profielschets is al een aardige voorbode voor de favoriete kandidaten die warmlopen in de partijcoulissen. Desgevraagd wordt minister van Financiën Wopke Hoekstra, met 39 procent, het vaakst aangevinkt. Hugo de Jonge, vicepremier en minister van Zorg, volgt met 21 procent van de stemmen.

Hoekstra is in vergelijking met andere CDA'ers deskundig, betrouwbaar en de beste premier. Dat De Jonge charismatischer en stemmentrekker wordt gevonden, weegt blijkbaar niet zwaar genoeg om favoriet te zijn.

Zeker van voorkeur

Eenzesde van de CDA'ers (16 procent) vindt het tijd voor een vrouw en kiest voor staatssecretaris Mona Keijzer. Opvallend is dat zij ten opzichte van vijf maanden geleden inloopt op De Jonge. Destijds kregen zij respectievelijk 9 en 29 procent van de stemmen.

Ook al zijn de lijsttrekkersverkiezingen nog ver weg, CDA'ers zijn in dit stadium al vrij zeker van hun voorkeur. De meeste kiezers (ongeveer 60 procent) met een voorkeur voor Hoekstra, De Jonge en Keijzer schatten de kans klein dat hun keuze nog verandert. Ook dat is gunstig voor Hoekstra.

Ollongren licht favoriet bij D66'ers, maar voorkeur is boterzacht

Bij D66'ers is er meer vertwijfeling. Ondanks een laag vertrouwen vlakken kiezers Rob Jetten niet uit voor het lijsttrekkerschap. 15 procent wil dat hij de D66-kar blijft trekken. Kajsa Ollongren is met 21 procent wel iets meer geliefd. Kaag zit daar dichtbij, met 16 procent van de stemmen.

Ollongren en Kaag krijgen de voorkeur omdat ze vrouw zijn, maar worden ook vaker dan Jetten gezien als deskundig en charismatisch. Toch is er bij lange na nog geen gedoodverfde favoriet. Met maximaal een vijfde steun voor één van de kandidaten en een grote groep (27 procent) die nog geen keuze kan maken, is het bij D66 nog geen uitgemaakte zaak.

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."