De helft van de jongeren (53 procent) vindt dat ze groener zouden moeten leven. Het lukt ze niet altijd om klimaatbewuste keuzes te maken, ze vinden veranderingen te duur of willen hun guilty pleasures er niet voor opgeven.

Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, onder jongeren tussen de 16 en 35 jaar. Morgen is er een wereldwijde klimaatactiedag aangekondigd.

Vlees en lang douchen

"Ik eet graag vlees en houd van lang douchen. Maar ik ga wel met de fiets naar m'n werk en heb alleen elektriciteit thuis, geen gas", vertelt een deelnemer. En iemand anders zegt: "Ik probeer wel kleine dingen te doen, zoals de lampen uit waar ik niet ben, de verwarming niet snel aan en weinig kleding kopen. Maar ik zou beter m'n best kunnen doen om geen eten weg te gooien."

Van alle ondervraagde jongeren in het onderzoek vinden zes op de tien (61 procent) dat ze over het algemeen vrij klimaatbewust leven. Vier op de tien (38 procent) zouden zichzelf niet klimaatbewust willen of durven noemen.

Meesten willen niet minder Netflixen

In het onderzoek werd een aantal maatregelen voorgelegd die jongeren zelf kunnen nemen om hun impact op het milieu en klimaat te verkleinen. Sommigen zijn al aardig bezig, zo blijkt. Zo zegt 66 procent afval te scheiden. Ook zegt de helft de fiets of het ov te verkiezen boven de auto, het gebruik van single use plastic als rietjes te beperken, minder spullen te kopen of, ook buiten coronatijd, weinig of nooit in het vliegtuig te stappen.

Over andere aanpassingen wordt getwijfeld. Want waar vier op de tien (38 procent) al amper of geen vlees meer eten, moet een even grote groep niet aan het flexi- of vegetariërschap denken. En waar 43 procent maximaal 5 minuten per dag doucht, wil 38 procent langer onder de warme waterstraal staan.

Andere maatregelen zijn al helemaal niet populair. Zo wil 59 procent geen tweedehands kleding kopen en peinst 61 procent er niet over om minder films, series en video's te streamen om zo energie te besparen. Jongeren halen teveel plezier uit het bingewatchen en vinden dat streaming platforms zelf moeten zorgen dat ze hun diensten vergroenen.

Zorgen om klimaat

Volgens de meeste jongeren in het onderzoek (72 procent) is wereldwijde klimaatverandering een probleem. 62 procent maakt zich hier zorgen over. Met name als het gaat over de gevolgen van extreem weer, stijgende zeespiegel en het uitputten van natuurlijke bronnen. Een grote groep jongeren vraagt zich af hoe leefbaar onze planeet in de toekomst zal zijn voor mens, dier en natuur.

"De wereld wordt dagelijks vernietigd en ik moet samen met de rest van de jongere generaties aanzien hoe wereldleiders niet ingrijpen", schrijft een deelnemer. Iemand anders: "Droogte, wateroverlast, bosbranden, uitstervende diersoorten, wat staat ons allemaal nog meer te wachten? We hebben maar één aarde en daar moeten we zuinig op zijn."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."