6-APB, 3-MMC, 4-FMP. Het zijn geen nummerborden, maar designerdrugs. Deze middelen zijn uitgevonden om het verbod op harddrugs te omzeilen, waardoor ze makkelijk beschikbaar zijn. Maar het aantal vergiftigingen door designerdrugs neemt al jaren toe.

Experts maken zich daarom zorgen. Een derde van alle vergiftigingen door drugs komen door de zogeheten designerdrugs, blijkt uit cijfers van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Dat zijn er zo'n 550 per jaar. 10 jaar geleden ging het slechts om tientallen.

Opiumwet omzeilen

Designerdrugs worden ook wel 'nieuwe psychoactieve stoffen' (NPS) genoemd. "Deze zijn voor de wet niet verboden, maar hebben een vergelijkbare werking met middelen die voor de wet wel verboden zijn", zegt preventiewerker Alex van Dongen van Novadic-Kentron, een gespecialiseerde instelling voor verslavingszorg.

"Als een middel verboden wordt, veranderen de maker één stofje en dan is het volgens de wet niet meer verboden. Dan is het in Nederland weer legaal. Ze verkopen het dan met 'niet voor consumptie' op het etiket. Maar iedereen weet dat dat wel het doel is."

Proefkonijn van jezelf

Als preventiewerker op straat ziet Van Dongen de populariteit ook groeien. "Ze zijn heel goedkoop, ze zijn makkelijk beschikbaar via websites en er wordt zelfs reclame voor gemaakt", legt hij uit. "Je bestelt bijvoorbeeld middeltje A, en dan krijg je een proef van middeltje B erbij en een gadget erbij."

De effecten van de nieuwe soorten drugs lopen uiteen van gevaarlijk tot ongevaarlijk. Er is vooral weinig over bekend omdat er vaak nog geen onderzoek naar is gedaan. "Daardoor ben je proefkonijn van jezelf", vindt Van Dongen. "Dat is heel zorgwekkend. Verslaafde gebruikers zeggen zelfs vaak dat het te makkelijk is om eraan te komen."

Onderschatting

En dat is precies waar de WHO voor waarschuwt als het aankomt op het voorkomen van drugsmisbruik. Zij adviseren wetgevers om de beschikbaarheid, betaalbaarheid en reclame voor drugs aan te pakken. In Nederland staan veel drugs op de opiumlijst, maar deze is dus met designerdrugs te voorkomen.

"Je moet proberen het gebruik te ontmoedigen", zegt Van Dongen. "Ik merk in mijn werk dat het zorgsysteem een beetje vastloopt. Er komen steeds meer daklozen, de wachtlijsten voor beschermend wonen en zorg nemen toe. Dan is het belangrijk dat je aan de voorkant wat gaat doen, zodat het zorgsysteem niet helemaal vastloopt."

Landelijk verbod

In mei van dit jaar riep het Openbaar Ministerie op om haast te maken met een wetsvoorstel dat verschillende soorten synthetische drugs strafbaar stelt, ongeacht welke atomen eraan worden geplakt. Veel andere landen hebben wel zo'n verbod, waardoor dealer profiteren van de soepele wetgeving in Nederland.

"Een verbod blijkt best vaak te werken", zegt Van Dongen, die geen voorstander is om het gebruik te criminaliseren. Waarom een verbod werkt, is volgens hem nog niet duidelijk. "Dat zagen we ook bij lachgas: het gebruik werd na het verbod minder. Maar de vraag is dan of dat door negatieve publiciteit in de media komt of toch door het verbod zelf."

'Dweilen met de kraan open'

Van Dongen benadrukt ten slotte dat de meeste jongeren geen drugs gebruiken. "Daar moet ook aandacht voor zijn. We moeten niet het beeld schetsen dat iedereen maar aan de designerdrugs zit, want dat denken gebruikers zelf vaak wel."

Voor hemzelf voelt het werk nu nog soms als dweilen met de kraan open. "Soms komen verslaafde mensen naar mij toe om te zeggen dat ze het niet meer redden. Het is zo makkelijk en goedkoop. Dat voelt erg frustrerend. En het zorgsysteem is er de afgelopen 10 jaar niet op vooruit gegaan."

Meerderheid voor verbod

De meeste mensen zijn voorstander van een wet die alle designerdrugs verbiedt, blijkt uit onderzoek onder 16.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Driekwart van alle deelnemers (73 procent) is voor zo'n verbod, 15 procent is tegen.

Ook van de ondervraagde jongeren tussen de 18 en 35 jaar is een meerderheid voor (63 procent). Voorstanders zijn vooral bang voor de onbekende risico's van designerdrugs. "Drugsgebruikers zijn nu het proefkonijn", zegt een jongere. Een kwart van de jongeren (26 procent) is tegen een verbod. Zij zijn van mening dat de designerdrugs dan het criminele circuit in gaan en dat een verbod toch niet te handhaven is.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.