De Europese Commissie wil dat EU-landen meer uit gaan geven aan defensie. Het budget moet met zo'n 80 miljard euro worden verhoogd. De Commissie denkt op deze manier de Europese veiligheid te beschermen en extra hulp aan Oekraïne te kunnen bieden.

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deelde dit plan, ook wel het 'Herbewapen Europa'-plan, vanochtend tijdens een presentatie in Brussel. Het voorstel zal later deze week met Europese regeringsleiders worden besproken tijdens een extra EU-top. Deze top is ingelast vanwege de toenemende spanning tussen Europa en de Verenigde Staten.

'Herbewapen Europa'

Op dit moment ligt de NAVO-norm voor uitgaven aan defensie op 2 procent, maar met haar nieuwe plan wil Von der Leyen dit verhogen naar 3,5 procent. Sommige EU-landen voldoen op dit moment nog niet, of net, aan de 2-procent-norm. Het zal vooral voor die landen, waaronder ook Nederland, lastig worden om het nieuwe plan bij te benen.

Om deze lidstaten aan te moedigen, stelt Von der Leyen met haar plan voor om de strenge EU-begrotingsregels loslaten. Landen die in de schulden komen door extra geld uit te geven aan defensie worden volgens dit nieuwe plan niet gestraft.

Begrotingsregels verspoelen

"Het tijdelijk loslaten van die begrotingsregels is inderdaad een belangrijk onderdeel van het plan", vertelt econoom en journalist bij de Telegraaf Martin Visser. "Veel landen krijgen het anders niet voor elkaar om hun defensiebegroting in een paar jaar flink te verhogen."

De maximaal 3 procent tekort op de begroting die landen nu mogen hebben, wordt straks dus hoger. "En dat betekent dat bijvoorbeeld Zuid-Europese landen, die al flinke tekorten en hoge staatsschulden hebben, nog meer tekorten en schulden gaan opbouwen. Maar het doel lijkt de middelen te heiligen."

Crisis oplossen door schulden te maken

Het plan van Von der Leyen dat Europa op het gebied van defensie sterker moet maken, heeft dus niet alleen voordelen. Visser durft geen voorspelling over een economische crisis te doen, maar weet wel dat de herbewapening zal bijdragen aan nog meer schulden voor Europa.

"En daar zit als econoom een beetje mijn zorg, dat we elke nieuwe crisis oplossen door schulden te maken. Dat hebben we met de eurocrisis gedaan en dat hebben we bij de coronacrisis gedaan. En nu met de defensiecrisis doen we het ook", merkt hij op.

Verzwakte euro

"Ergens houdt het een keer op", gaat de econoom verder. "Maar toch denkt de Europese Commissie dat het nog wel een keertje kan." Terwijl Visser juist inziet dat dit nieuwe plan de euro uiteindelijk zou kunnen verzwakken en dus een nieuwe crisis zou kunnen veroorzaken.

"Die 800 miljard bestaat uit twee delen: 650 miljard komt door de regels per lidstaat los te laten en het andere deel, 150 miljard, dat komt uit een Europees fonds. Dus dat overgrote deel gaat via de landelijke begrotingen, want landen hoeven een tijdje de regels niet te handhaven. En dat is potentie voor het verzwakken van de euro."

'De markt heeft altijd gelijk'

Toch wil Visser zich nog niet te sceptisch opstellen. "Heel veel details zijn nog niet bekend. En zolang Europese landen elkaar stevig vasthouden, naar buiten uitstralen dat ze vertrouwen in elkaar hebben en dat ze elkaar zullen opvangen wanneer het misgaat, dan komt de euro niet meteen in de problemen."

Uiteindelijk zullen vooral beleggers een belangrijke rol spelen, want 'de markt heeft altijd gelijk', weet Visser. "Beleggers bepalen of ze vertrouwen hebben in deze oplossing", zegt hij tot slot over het plan van Von der Leyen en de toekomst van de euro.

Het kwam vanochtend als een schok: de Verenigde Staten pauzeren alle militaire steun aan Oekraïne, melden verschillende Amerikaanse media. Wat betekent dat precies voor de Oekraïne? En voor andere Europese landen? "Europa moet wakker worden."

Oud-commandant Mart de Kruif was verbijsterd toen hij vanochtend hoorde dat president Donald Trump voorlopig de stekker uit de Amerikaanse steun aan Oekraïne trekt, vertelt hij.

'Gaat om pure macht'

"Ik ben groot geworden in een wereld waarin wij zagen dat de Verenigde Staten toch de hoeder waren van de democratie in de wereld", begint De Kruif. "En als een democratie zou worden aangevallen en een vrij volk onder de voet dreigt te worden gelopen, dan zouden de Verenigde Staten met zijn partners daar toch altijd wat tegen doen."

"Nou, dat wereldbeeld dat we 80 jaar met z'n allen hebben gehad, dat is in 4 weken volledig weg", gaat hij verder. "Je ziet eigenlijk dat de Verenigde Staten de kant hebben gekozen van Rusland, de kant van macht. Het gaat niet meer om ratio en normen en waarden, het gaat om pure macht. Dat is natuurlijk een grote schok."

Toekomst van Europa

Europa moet dan ook 'wakker worden', zegt De Kruif, die tussen 2011 en 2016 commandant der Landstrijdkrachten was. Hij benadrukt dat we in Europa moeten beseffen dat de toekomst van Oekraïne, maar ook van bijvoorbeeld de Baltische staten en Polen en daarmee uiteindelijk ook van Nederland, afhangt van hoe wij als Europa met de huidige situatie omgaan.

"Misschien is dat de enige kans, dat we nu wakker worden en onze eigen toekomst gaan bepalen zonder de Verenigde Staten", vertelt hij. "Hoe triest het ook is."

'Gat' in voorraden

Het wegvallen van de Amerikaanse militaire steun heeft volgens De Kruif meteen duidelijke gevolgen voor Oekraïne. De oud-commandant zegt dit betekent allereerst betekent dat het Oekraïense leger al snel over minder wapenkracht kan beschikken.

"Als Amerika geen artilleriegranaten levert, heb je minder artilleriegranaten", legt hij uit. "Dat kan Europa nog wel leveren, die produceert zelfs nu meer dan de Verenigde Staten, maar je hebt wel een gat. Je kunt je verbruik niet aanvullen."

Bescherming van burgers

Bovendien kunnen de Oekraïners straks bepaalde wapensystemen niet meer gebruiken, gaat De Kruif verder. "Er zijn bepaalde wapensystemen die Europa niet kan leveren, bijvoorbeeld luchtverdediging." Zo zijn zogeheten 'patriot'-systemen Amerikaans. "Die kan Europa niet leveren, en er is geen alternatief."

"Als je dat weghaalt ben je dus kwetsbaar en kan je eigenlijk de bevolking van Oekraïne veel minder beschermen tegen al die aanvallen op burgerdoelen die elke dag plaatsvinden", zegt hij over de gevolgen. "Dat gaat dus direct een effect hebben."

'Steden weer kwetsbaar'

Daarbij noemt hij ook nog het gebruik van Starlink-satellieten en 'High-Mark'-systemen. Van beide zijn de soldaten aan het front afhankelijk. "Als je die niet meer mag gebruiken, of je hebt niet meer de inlichtingen om die te kunnen gebruiken, dan heeft dat effect op het slagveld."

"Misschien niet morgen en niet overmorgen, want er liggen best wel wat voorraden, maar op den duur gaat het wel degelijk effect hebben en zeker zo rond de zomer als je voorraden op zijn", verwacht De Kruif. En dat heeft dus niet alleen gevolgen voor de vechtende militairen: "Steden als Charkiv, Lviv en hoofdstad Kyiv, die worden weer heel kwetsbaar. Die kun je eigenlijk niet meer verdedigen."

Oekraïne minder kwetsbaar?

Hoe lang Oekraïne het kan volhouden zonder de steun van Amerika, vindt De Kruif moeilijk om te zeggen. "Je zult nog meer slachtoffers krijgen, die nog meer moeten lijden. Maar het wil niet zeggen dat het front ineenstort, want de ineenstorting van het front hangt maar van één ding af: wil Oekraïne blijven vechten?"

De oud-commandant denkt dat de Oekraïners dat desnoods met minder middelen zullen blijven doen. "Ook zien we dat de Russen niet in staat zijn om het front te doorbreken", voegt hij daaraan toe. Het zou volgens hem daarom best weleens kunnen dat Oekraïne minder kwetsbaar is dan we denken. "Dat zit niet in de hardware, niet in de massa, maar zit vooral tussen de oren."

'Europa moet aan de slag'

Europa kan Oekraïne dan ook zeker helpen, want het idee dat we het land in oorlog niets kunnen bieden, vindt De Kruif onzin. "Wij kunnen best veel, het is niet zo dat Europa een werelddeel is dat op zijn handen zit. Als je kijkt naar luchtverdediging, tanks, munitie: wij kunnen best wel veel gaan leveren."

Maar, voegt hij tot slot toe: "Dan moeten we dat ook wel gaan doen en vooral ook gaan produceren. Het duurt allemaal veel te lang voor dat loopt en dat maakt ons ontzettend kwetsbaar", ziet de oud-commandant. "Je bent nog zeker 1 tot 2 jaar bezig om te zorgen dat je de capaciteiten hebt die nodig zijn om deze oorlog voort te zetten. En tot die tijd heb je dus gewoon een gat."

Amerika pauzeert militaire steun aan Oekraïne: dit zijn de gevolgen voor verloop van oorlog en veiligheid in Europa