In de laatste uitzending van 2012 maakte ik bekend dat het Pakistaanse meisje Malala Yousafzai door ruim 30.000 deelnemers was verkozen tot ‘de held van 2012’. Ze werd gevolgd door Obama, koningin Beatrix, André Kuipers en Epke Zonderland. Maar dat lijstje van grootheden doet vele duizenden andere inzendingen tekort: jullie noemden vele helden die lang niet zo bekend zijn.

Want, wat is ‘een held’ precies? Sommige deelnemers vonden het moeilijk dat we een brede lijst presenteerden, met als argument dat ‘we een persoon zochten die dit jaar iets bijzonders heeft bereikt en daarmee veel mensen heeft geïnspireerd’. Want, schreef iemand ons: ‘Mijn echte helden halen Studio Sport en het Journaal niet. Je ziet ze niet bij Van Nieuwkerk of Ivo Niehe. Echte helden leven onopvallend en sterven stilletjes, zonder dat iemand het opmerkt.’ ‘Helden riskeren hun eigen vrijheid of zelfs hun leven voor anderen, of met een onbaatzuchtig doel,’ meent een andere deelnemer.

Bijzondere verhalen

Als je 30.000 mensen vraagt wie het afgelopen jaar hun held was, dan negeren vele honderden deelnemers de lijst die ze krijgen voorgelegd. Ze noemen zélf iemand. En vaak is dat een persoon die dicht bij ze staat. Ik kreeg hele bijzondere verhalen binnen:

‘Bij mijn zus Carmen werd in februari 2012 kanker in haar bovenbeen geconstateerd. Deze bleek al uitgezaaid naar de longen. Na 6 maanden, op 31 juli, stierf zij aan de gevolgen. Gedurende de hele tijd bleef zij haar humor houden en wist ze ons nog een hart onder de riem te steken. Ondanks de pijn en het vooruitzicht was ze erg dapper. Zij is mijn held.’

‘Ik heb geen (bekende) held. Ik zou waarschijnlijk kiezen voor mijn vader, omdat ik anderen die hetzelfde doen niet persoonlijk ken. Mijn vader zorgt veel voor mijn moeder die wegens alzheimer in een verzorgingshuis woont. Hij komt daar 2 x per dag een aantal uur en helpt dan vaak ook de verzorgers. Bijvoorbeeld door bij het eten de mensen te helpen die nog zelfstandig kunnen eten.’

‘Mijn man is mijn held. Hij verzorgt mij nu al zes jaar, omdat ik door chronische pijn grotendeels gehandicapt ben en ons huishouden niet kan doen. Dagelijks helpt hij me bij het wassen en aan-/uitkleden. Huishoudelijke hulp krijgen we niet en hulp voor mij willen we zelf liever niet. Hij houdt van me ondanks alles.’

Hulpverleners

Ook mensen die zich voor anderen inzetten omdat het hun beroep is worden heel veel genoemd: agenten, hulpverleners, mantelzorgers:

‘Ze staan altijd maar weer klaar, ook met de aankomende feestdagen, om alles in goede banen te leiden zodat wij ongestoord en zonder sores feest kunnen vieren: alle hulpverleners, politieagenten en vrijwilligers.’

‘Alle mantelzorgers in Nederland die zich dag in dag uit inzetten voor hun medemens, vaak 24 uur per dag, en daar geen cent voor krijgen, maar met een warm hart door gaan.’

‘Alle mensen, die tegen de stroom in op de bres springen om dierenmishandeling en uitbuiting en slechte leefomstandigheden aan de orde blijven stellen en proberen dit te veranderen.’

‘De Nederlandse hulpverleners: politieagenten, ambulancepersoneel, verpleegkundigen in het algemeen en psychiatrische ziekenhuizen die soms dagelijks worden geconfronteerd met verbaal en fysiek geweld en toch vol passie en betrokkenheid hun werk voor de, op dat moment, kwetsbare medemens blijven uitoefenen.’

‘Ik draag als helden van het jaar de initiatiefnemers van de Vluchtkerk in Amsterdam voor. Met een uniek samengestelde groep (jong en oud, kerk en politiek) zorgen zij tot eind maart voor onderdak voor illegalen. Daarmee geven ze bestaan aan mensen die moeten leven alsof ze niet bestaan.’

‘Zélf een held’

Opvallend vond ik ook dat enkelen van zichzelf vonden dat ze de heldenstatus verdienden. Ja, dat lijkt wat hoogdravend, maar als je leest wat mensen hebben doorgemaakt dan past het eigenlijk wél:

‘Ik doe niks in sport, media of wetenschap. Ik ben een simpel mens. Maar ik vind het knap van mezelf dat ik overeind blijf in een klote jaar waarin ik een huilbaby kreeg en mijn man verloor. Hij is 5 weken geleden aan kanker overleden. Ik zal nu alleen voor ons dochtertje moeten zorgen.’

‘Ik heb dit jaar op het persoonlijke vlak veel bereikt. Ik ben enorm gegroeid, heb angsten doorstaan en overwonnen. Een paar grote stappen gemaakt op mijn levenspad. We zijn op aarde om te leren en dat leren kost soms pijn. Het was een moeilijk jaar, maar ik ben er sterker uit gekomen!’

De wetenschap

En dan is er nog de wetenschap – waar André Kuipers misschien wel de ambassadeur van was dit jaar. Maar er waren er meer: Robbert Dijkgraaf wordt geroemd om de manier waarop hij wetenschap presenteert, en anderen om de manier waarop ze die bedreven in 2012:

‘De medische wetenschappers, al die anonieme doorbijters, die steeds maar weer middelen en mogelijkheden ontdekken en toepasbaar maken waar vele, vele en nog eens vele mensen, jong en oud, zoveel baat bij hebben om leed en pijn te verzachten en ons leven en onze levensverwachting zoveel beter hebben gemaakt.’

‘Het Majorana-deeltje kan een technisch en economische revolutie teweeg brengen die vergelijkbaar is met de digitale revolutie! Kouwenhoven en zijn team aan de T.U.Delft waren aan dezelfde bezuinigen onderhevig als de rest van universitair Nederland.’

‘De ontdekkers van het Higgs-deeltje omdat dat een doorbraak in de fundamentele natuurkunde is.’

‘Robbert Dijkgraaf is een held doordat hij een groot bereik heeft gekregen voor een belangrijke boodschap: wetenschap is interessant en toegankelijk.’

Levensredders

En dan noemde u ook helden die levens probeerden te redden, maar daar zelf bij omkwamen: ‘De Amerikaanse kleuterjuf Victoria Soto die tijdens de schietpartij in Newton haar kinderen in een klas verstopte, zelf werd dood geschoten, maar hun levens heeft gered.’

En in eigen land: ‘De mij onbekende man die bij de spoorwegovergang Vught omkwam toen hij twee oude mensen uit hun auto wilde bevrijden.’

In een flits

André Kuipers werkte zijn leven lang aan dat ene doel: een verblijf in de ruimte. Epke Zonderland trainde jarenlang voor Olympisch goud. Dat is mooi, en zeker bewonderenswaardig, en dat maakt ze volgens onze definitie ook zeker een ‘held van 2012’. Maar, er is een verschil tussen deze mannen en lerares Victoria Soto. Zij, en ook de onbekende man die stierf op het spoor bij Vught, werkten niet jaren aan een droom, of een doel. Ze beslisten in een flits. Op dat ene moment kozen ze niet voor zichzelf, maar voor anderen. Omdat ze hun levens net zo waardevol vonden als dat van zichzelf.

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.