Foto 'positie Omtzigt, functie elders' is Politiek Moment 2021

Dat Ollongren als verkenner wordt gefotografeerd met aantekeningen met daarop ‘Omtzigt, functie elders’, is hét politieke moment van 2021. "Dat moment veroorzaakte een kettingreactie waar we de gevolgen nog steeds van merken."

Dat blijkt uit onderzoek onder 25.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Het moment dat Kajsa Ollongren op het Binnenhof per ongeluk notities aan de camera toont, wordt met afstand het meest gekozen. Daarnaast eindigen ook de val van het kabinet Rutte III en het opstappen van Pieter Omtzigt uit het CDA hoog in het lijstje belangrijke politieke momenten van het afgelopen politieke jaar.

'Functie elders'

In maart wordt toenmalig verkenner Kajsa Ollongren op het Binnenhof gefotografeerd met leesbare aantekeningen uit de formatie. Daarop valt onder andere te lezen dat onder het kopje 'positie Omtzigt' staat 'functie elders'. Later blijkt dat de naam van Omtzigt is gevallen in een gesprek dat Mark Rutte met de verkenners had.

Het moment dat de 'functie elders' foto wordt genomen, is volgens panelleden het meest belangrijk omdat het bepaalde hoe de rest van het politieke jaar eruit zou zien: "Hierdoor ging alles wat er rond de formatie mis kon gaan, mis en hebben we nog steeds geen kabinet", schrijft iemand. Anderen noemen het 'de start van de ellende' of 'de oorzaak van een kettingreactie die z'n weerga niet kent'.

Vertrouwen

Meerdere deelnemers noemen bovendien het woord 'vertrouwen' als ze uitleggen waarom dit moment zo belangrijk was. Volgens een deel legt de foto bloot hoe het met het vertrouwen van politici onderling is gesteld: "Blijkbaar praten ze allemaal zo over elkaar in achterkamertjes."

Andere deelnemers schrijven dat de foto en de debatten die erop volgden, leidden tot wantrouwen van burgers in de politiek. De meesten hebben het dan over demissionair premier Mark Rutte omdat hij in eerste instantie ontkende over Omtzigt te hebben gesproken. Bij anderen daalt het vertrouwen door dit voorval in bredere zin: "Enerzijds in Rutte omdat hij ontkende dat hij dit had gezegd maar ook in andere politici die de opmerkingen van Rutte te pas en te onpas misbruiken en doen of ze zelf heilig zijn", schrijft iemand. "Kamerleden die de foto blijven aangrijpen om die man weg te krijgen. Ook door hen duurt het allemaal zo lang."

Val kabinet door toeslagenaffaire

Een ander belangrijk politiek moment volgens veel deelnemers, is de val van het kabinet Rutte III in januari. Twee maanden voor de geplande verkiezingen stapt het kabinet op als reactie op een rapport over de toeslagenaffaire. Zo schrijft iemand: "Gezien de wijze waarmee omgegaan is met de toeslagenaffaire, kan aftreden het enige antwoord zijn. Het was onvermijdelijk, maar toch een belangrijk signaal."

Veel anderen die voor dit moment kiezen, hebben het vooral over de toeslagenaffaire zelf: "Het is het grootste schandaal van de afgelopen jaren. Ook dit jaar weer, want ze zijn afgetreden maar het is nog steeds niet opgelost."

Opstappen Omtzigt

De top 3 van politieke momenten wordt compleet gemaakt door het vertrek van Pieter Omtzigt bij het CDA. In juni stapt het Kamerlid uit de partij nadat een memo van zijn hand uitlekt waarin hij hard uithaalt naar het CDA. Zo zou hij zijn uitgescholden en voelde hij zich gepasseerd als lijsttrekker. Bij de verkiezingen in maart haalde Omtzigt 342.000 voorkeursstemmen, hij zit nu als zelfstandige in de Tweede Kamer.

"Omtzigt speelt een hoofdrol in de drie belangrijkste gebeurtenissen van 2021", zegt Gijs Rademaker. "De memo van Ollongren ging over hém, hij was een van de Kamerleden die het toeslagenschandaal blootlegden waardoor het kabinet viel. En hij stapte op bij het CDA waardoor die partij in de peilingen tot een dieptepunt is gezakt", zegt de opiniepeiler. "Je kunt wel zeggen dat hij naast Rutte de politicus is die dit jaar het meest heeft getekend."

Je kunt wel zeggen dat Omtzigt naast Rutte de politicus is die dit politieke jaar het meest heeft getekend.

'Nacht van Rutte' en langste formatie ooit

Op nummer vier en vijf staan twee momenten die beide ook in het verlengde liggen van de foto die in maart van Ollongren en haar aantekeningen werd gemaakt. Op vier staat de 'nacht van Rutte' waarin de demissionaire premier moet vechten voor zijn politieke carrière nadat hij heeft ontkend dat hij degene was die tijdens de formatie over Pieter Omtzigt sprak. Rutte overleeft een motie van wantrouwen maar het CDA en D66 steunen een motie van afkeuring tegen de demissionair premier wel.

Als vijfde eindigt de dag (eind oktober) dat de formatie de langstlopende Nederlandse formatie ooit werd. Veel mensen hebben het gevoel dat de politici in Den Haag meer met zichzelf bezig zijn dan met het landsbelang. "Het is schandalig", zegt een deelnemer, "en dan vooral van een aantal onderhandelende partijen die draai na draai maken en er nu ineens toch uit kunnen komen."