Ruim een week na de verkiezingen zijn mensen behoorlijk pessimistisch over de formatie. Vooral over de rol van de VVD en NSC is frustratie. Ook hun eigen kiezers roepen op: ga ‘gewoon’ praten met de PVV.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 27.000 leden van het Opiniepanel. Daarin geeft 68 procent aan pessimistisch te zijn over de komende formatie. Wat de meeste kiezers (61 procent) betreft gaat de grootste partij, de PVV, in gesprek met de meest logische combinatie van partijen, maar de praktijk is tot hun frustratie anders. Een derde (35 procent) denkt anderhalve week na de stembusgang al dat partijen er niet uit gaan komen en nieuwe verkiezingen onvermijdelijk zijn.

'Vieze spelletjes'

Ook kiezers van rechtse partijen die in deze verkenningsfase om elkaar heen draaien, zijn niet te spreken over de gang van zaken tot nu toe. Zo is slechts een kwart van de PVV-kiezers (28 procent) optimistisch over de komende formatie en 55 procent vooral pessimistisch. Een van hen zegt daarover: "Grote mond over nieuwe politiek in de campagne, maar een dag later worden weer dezelfde vieze spelletjes gespeeld. Tot zover de nieuwe bestuurscultuur."

Bij kiezers van de VVD, NSC en BBB heerst hetzelfde sentiment. Ook zij vinden dat de rommelige verkenningsfase vooral te wijten is aan twee partijen die op de rem trappen: de VVD en NSC. Een VVD-kiezer zegt daarover: "De omtrekkende bewegingen zijn erg teleurstellend na alle stoere woorden tijdens de campagne. Beperk het aantal onderwerpen in het regeerakkoord en ga aan het werk." Een NSC-kiezer vult aan: "Ik was optimistisch net na de uitslag, maar ben nu pessimistisch geworden door al het gedram van de VVD en NSC."

NSC-kiezers: 'Ga praten met de PVV'

Kiezers van de VVD en NSC zijn dan ook niet tevreden over de zetten van hun politiek leiders tot nu toe in de formatie. Zo vindt het grootste deel van de NSC-kiezers niet dat er nu een informateur moet worden aangesteld die in gesprek gaat met alle partijen, zoals Pieter Omtzigt wil. In plaats daarvan vindt 55 procent dat de grootste partij, de PVV, eerst in gesprek moet met de meest voor de hand liggende combinatie.

Veel NSC-kiezers vinden dat hun partij deel moet nemen aan die gesprekken met de PVV. 8 op de 10 (79 procent) vinden dat Pieter Omtzigt moet praten met de partij van Wilders, ook al heeft hij moeite met bepaalde standpunten. Zij vinden wel dat het aan Wilders is om afstand te doen van de standpunten die ongrondwettelijk zijn, maar zien dit niet als een reden om het gesprek niet aan te gaan. "De tijd om te zeggen dat je het niet eens bent met PVV-standpunten was voor de verkiezingen. Ik heb ook moeite met bepaalde dingen, maar bekijk eerst aan tafel wat wel en niet kan", aldus een NSC-kiezer daarover.

'VVD moet in kabinet met PVV'

Bij VVD-kiezers lijkt de onvrede over de acties van hun leider nog sterker. In eerdere peilingen, gehouden voor en na de verkiezingen, blijkt dat veruit de meeste VVD-kiezers het acceptabel vinden als hun partij in een meerderheidscoalitie stapt met de PVV en dat wordt in dit onderzoek nog eens bevestigd.

De helft van de VVD-kiezers vindt de gedoogrol die partijleider Dilan Yeşilgöz vorige week voor zich zag acceptabel, maar als ze moeten kiezen, wil de grote meerderheid (73 procent) het liefst meedoen in een meerderheidscoalitie met PVV, NSC en BBB. "Het is van haar natuurlijk een 'politieke' zet, maar daar is Nederland juist wel een beetje klaar mee. Dat gekonkel", aldus een VVD-kiezer over het besluit van de VVD-leider om alleen te willen gedogen. Dat besluit heeft ervoor gezorgd dat slechts 62 procent nu vertrouwen heeft in Yeşilgöz als partijleider en maar liefst 39 procent van die groep spijt heeft van zijn stem.

Wel vertrouwen in Plasterk

Ondanks groot pessimisme over de formatie hebben de meeste mensen wel vertrouwen in oud PvdA-minister Ronald Plasterk als verkenner. 69 procent van alle kiezers steunt de keuze van PVV-leider Geert Wilders om hem naar voren te schuiven. Hij is volgens kiezers nuchter, heeft ervaring en laat door zijn achtergrond als PvdA'er zien dat hij boven de partijen kan staan.

Mede om die reden is dat vertrouwen ook hoog onder kiezers van de PVV (78 procent), VVD (85 procent), NSC (81 procent) en BBB (88 procent). Onder kiezers van linksere partijen, zoals GL-PvdA, D66 en de SP, is die steun iets lager, maar ook van hen denkt ongeveer de helft dat Plasterk zijn werk als verkenner goed gaat doen.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.