De vaccinatie tegen corona is in volle gangBron: ANP
De vaccinatie tegen corona is in volle gang
CoronavaccinCoronavirus

Kleine meerderheid is voorstander van meer vrijheden met vaccinatiepaspoort

Meer vrijheden voor mensen die gevaccineerd zijn of een recente negatieve testuitslag hebben? Een kleine meerderheid (53 procent) vindt dat een goed plan. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 20.000 leden van het Opiniepanel.

Een derde (37 procent) vindt het geen goed plan. Zij zien vooral problemen in de uitwerking van een zogenoemd 'coronapaspoort'.

Groen vinkje als toegangsbewijs

Het kabinet werkt aan een manier doe meer vrijheden moet bieden aan mensen die zijn gevaccineerd, immuun zijn of die een recente negatieve testuitslag hebben. De komende tijd wordt er geëxperimenteerd met een app waarmee bezoekers bij de ingang van evenementen een groen vinkje kunnen laten zien: dit betekent dan dat ze niet besmettelijk zijn.

Zo'n vaccinatiepaspoort of app kan pas volledig worden ingevoerd als duidelijk is dat gevaccineerden anderen ook écht niet kunnen besmetten. Sigrid Kaag, lijsttrekker van D66, pleitte onlangs voor de invoering van een vaccinatie- en testbewijs. Volgens D66 moeten zulke testen gratis worden aangeboden door de overheid.

Logische stap

Voorstanders van een digitaal 'coronapaspoort' zien het als een mogelijkheid om Nederland 'zo snel mogelijk weer open te krijgen'. Het zou goed zijn voor de economie en voor het welzijn van mensen, als op die manier weer meer mag, zeggen ze. Velen vinden het bovendien een logische stap. "Ik snap dat mensen niks te zeggen hebben over de volgorde van vaccineren", schrijft iemand, "maar je kunt ook niet van gevaccineerden vragen om nog maanden niks te doen."

Juist vanwege het feit dat niet iedereen tegelijk gevaccineerd wordt, benadrukken meerdere deelnemers wel dat ze alleen voorstander zijn als de vrijheden ook gelden voor mensen die een negatieve testuitslag kunnen overleggen.

Je kunt niet van gevaccineerden vragen om nog maanden niks te doen
Een deelnemer aan het onderzoek

Verkapte vaccinatieplicht

Ruim een derde (37 procent) staat nu niet achter de invoering van een coronapaspoort voor gevaccineerden en getesten. Een deel van die groep vindt de huidige maatregelen overdreven en zegt dat openbare gelegenheden als restaurants en bioscopen sowieso weer open moeten.

De meeste tegenstanders snappen het idee, maar zien vooral haken en ogen. Zo vrezen sommigen dat een coronabewijs leidt tot een verkapte vaccinatieplicht. Ook het woord 'dwang' komt terug in de antwoorden. Minister De Jonge benadrukt dat er geen directe of indirecte vaccinatieplicht komt en zegt dat er in een eventuele app alleen een groen vinkje komt, maar dat niet te zien is of iemand gevaccineerd is of een negatieve test heeft.

Tweedeling

De meeste tegenstanders vrezen toch vooral dat de invoering van een coronapaspoort leidt tot ongelijkheid in de samenleving. Het woord 'tweedeling' komt tientallen keren voor in de gegeven reacties.

Veel mensen vragen zich af of ze de coronatesten zelf moeten betalen en maken zich zorgen over de eventuele kosten. "Ik snap dat het de bedoeling is dat vrijheden voor iedereen zouden kunnen gelden met een test, maar ik zou dat niet kunnen betalen. Dus dan mag ik niet meedoen", schrijft iemand.

Over het onderzoek

Het onderzoek is gehouden van 8 maart, na de persconferentie van het kabinet, tot en met 9 maart 2021. Aan het onderzoek deden 21.294 leden van het Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Het Opiniepanel bestaat uit 70.000 leden.

In veel kleine dorpen is de buurtsuper een van de laatste ontmoetingsplaatsenBron: EenVandaag
In veel kleine dorpen is de buurtsuper een van de laatste ontmoetingsplaatsen

Hier springt de gemeente bij om de buurtsuper te behouden: 'Meer dan alleen een winkel'

Waar de buurtsuper verdwijnt, verdwijnt vaak ook de laatste plek waar mensen elkaar nog ontmoeten. In Goudswaard, in de Hoeksche Waard, wisten inwoners dat te voorkomen. Met hulp van een gemeente die zich garant stelde: een landelijke primeur.

Een groeiend aantal dorpen raakt de buurtsuper kwijt. Vaak is er geen opvolger te vinden voor de uitbater, terwijl kosten voor personeel, energie en logistiek oplopen. Daarnaast zetten strengere regels rond tabak en dure franchiseketens het verdienmodel verder onder druk. Uit cijfers van LISA blijkt dat het aantal supermarkten in dorpen met minder dan 5.000 inwoners enorm afneemt: in 1996 waren er nog 1.300 winkeltjes, vorig jaar nog maar 720.

Terug met crowdfunding

Het Zuid-Hollandse dorpje Goudswaard heeft ongeveer 2.000 inwoners. Ook daar dreigde de buurtsuper te verdwijnen. De winkel ging een paar maanden noodgedwongen dicht, tot de dorpsbewoners in actie kwamen om de zaak terug te krijgen.

Ze hebben hun buurtsuper kunnen behouden door een combinatie van crowdfunding en steun van de gemeente. "In totaal was circa 175.000 euro nodig en dat is ook opgehaald. Wij als gemeente Hoeksche Waard staan garant voor de helft van het bedrag. De andere helft is voor risico van de investeerders", legt wethouder Paul Boogaard van Economische Zaken uit.

Geen staatssteun

Met deze aanpak wil de gemeente de inwoners van Goudswaard de mogelijkheid geven zelf bij te dragen aan het behoud van de supermarkt. De gemeente staat daarbij niet garant voor de supermarkt, maar garant voor de investerende inwoners. Een belangrijk onderscheid: overheidssteun is verboden, omdat het zorgt voor oneerlijke concurrentie.

"Daarom is deze constructie juridisch toegestaan en wordt het niet gezien als steun van de gemeente aan een commerciële partij", zegt Boogaard. "Als gemeente geven we geen geld uit, we staan alleen garant. De gemeenteraad heeft het maatschappelijk belang ervan onderkend."

In het dorpje Goudswaard is de gemeente te hulp geschoten om de buurtsuper te behouden

Gemeenschapsgevoel

Goudswaard is een klein dorp, gelegen op flinke afstand van omliggende dorpen. Bovendien is de gemiddelde leeftijd van de inwoners relatief hoog. De supermarkt voorziet niet alleen in de dagelijkse boodschappen, maar is het ook een belangrijke sociale ontmoetingsplek, benadrukt de wethouder.

De buurtsuper is volgens hem dan ook meer dan alleen een winkel: "Het versterkt het gemeenschapsgevoel, het zorgt ervoor dat inwoners hun dagelijkse boodschappen dichter bij huis kunnen doen en dat draagt bij aan de leefbaarheid van Goudswaard."

Sociale voorziening

Als je aan inwoners vraagt wat de allerbelangrijkste voorziening is, dan is dat een winkel voor de dagelijkse boodschappen, weet Boogaard. Dat vinden ze vaak belangrijker dan bijvoorbeeld een bibliotheek of dorpshuis. "Voor al die voorzieningen kunnen we als gemeente wat doen, met lagere huurkosten of subsidies. Voor de belangrijkste voorziening, de buurtsuper mag dat niet."

Daarom zocht de gemeente naar een manier waarop de buurtsuper behouden kon worden. "Tot voor kort hadden we als gemeente geen instrument om commerciële voorzieningen in dorpen te behouden, terwijl deze cruciaal zijn voor de leefbaarheid. Met de garantstelling voor de crowdfunding is dit nu wél mogelijk", legt de wethouder uit.

Toekomst onduidelijk

Deze financiële constructie is uniek in Nederland, maar kan volgens hem ook in andere dorpen en steden een uitkomst zijn om commerciële voorzieningen te behouden. Vanuit verschillende gemeenten is al belangstelling getoond voor de pilot in Goudswaard.

Retaildeskundige Paul Moers deelt het enthousiasme van de wethouder niet. Volgens hem is het initiatief heel sympathiek, maar zal het op lange termijn niet werken. Weggegooid geld, noemt hij het. "De kans van slagen is heel klein. Wethouders overschatten hun eigen kunnen, en hebben niet in de gaten wat ze beloven of doen."

'Zelf naar gemaakt'

Een verdienmodel dat niet werkt, is niet te redden door een garantstelling, zegt Moers. "Een buurtsuper is gewoon niet meer rond te rekenen. Energie, personeel, logistiek, de kosten zijn enorm gestegen. Ik zou die 50 procent aan garantstelling maar vast gaan afschrijven."

Wat de retaildeskundige betreft hebben de inwoners van Goudswaard de sluiting van de winkel aan zichzelf te danken. "Mensen hebben het er zelf naar gemaakt. De leefbaarheid gaat eraan door hun eigen klantgedrag. Mensen gebruiken de buurtsuper voor vergeten boodschappen, maar rijden vervolgens naar de Aldi of Jumbo voor het echte werk."

Negatieve spiraal

Daardoor daalt volgens hem de omloopsnelheid. "Groente en fruit zijn minder vers en dan krijg je een negatieve spiraal. Iedereen kankert dat de buurtsuper verdwijnt, maar niemand wil die paar centen extra betalen." Moers ziet ook het belang van sociale leefbaarheid, maar vindt dat dan maar uit het dorpshuis moet komen.

Wethouder Boogaard laat zich niet uit het veld slaan. Hij denkt dat de lokale supermarkt het financieel gaat redden. "Uit een enquête van de dorpsvereniging werd door inwoners aangegeven dat het ontbreken van een supermarkt als een groot gemis werd ervaren. Dat was ook voorwaarde om eraan te beginnen."

Breder concept

Wel heeft volgens hem de proef alleen kans van slagen als de buurtsuper anders wordt aangepakt dan voorheen. "De pandeigenaar is bereid bij te dragen door de huurkosten te verlagen en de ondernemer kiest er bewust voor om met een aangepast aanbod aan de slag te gaan. Hij wil een breder concept dan enkel een supermarkt."

"Hij richt zich op het versterken van de sociale functie van de winkel, stimuleert ontmoetingen en zet in op de verkoop van lokale producten, bijvoorbeeld via samenwerking met een lokale bakker", zegt de optimistische wethouder. "De toekomst is nooit met zekerheid te voorspellen, maar dit is een veelbelovende start."