Zwarte modellen hebben nog steeds een lange weg te gaan

De septembernummers van de grote modebladen liggen weer in de winkel. 'The September Issue' wordt gezien als het belangrijkste nummer van het jaar. Wat zijn de trends? Welke modellen moeten we in de gaten houden? De najaarsnummers van de bladen laten het allemaal zien. Wat dit jaar het meest opvalt: op veel covers staan zwarte vrouwen. Dat is niet voor het eerst. Het feit dat het er zoveel zijn, is wel uniek.

Het nummer dat misschien wel de meeste aandacht trekt, is die van zangeres Beyoncé op de Amerikaanse Vogue. Volgens velen schrijft zij daar geschiedenis mee. Ze had volledige controle over de cover en koos voor het allereerst een zwarte fotograaf om deze te schieten.

Toch zijn zwarte rolmodellen die geschiedenis schrijven in 'fashion magazines' geen nieuw fenomeen. Een greep: Beverly Johnson in 1974, Naomi Campbell in 1989 en Oprah Winfrey in 1998. Hun Vogue-covers zouden een doorbraak betekenen voor andere vrouwen van kleur. Toch is decennia later een cover met Beyoncé nog steeds wereldnieuws. Verslaggever Laura Kors zoekt uit hoe dat kan.

Aflevering 1: De eerste 'zwarte' miss Holland

In 1984 werd Nancy Neede de eerste Nederlandse zwarte ‘Miss Holland’. Vervolgens werd ze finaliste bij zowel de Miss Universe- als de Miss World-verkiezing. Neede werd niet alleen in Nederland gezien als baanbreker, maar ook in het buitenland. Ze viel op, maar kreeg ook met vooroordelen te maken. "Zelfs tegen mijn moeder werd gezegd: ‘Uw dochter kan niet winnen, want ze is gekleurd.’" Er werd uitgegaan van een heel 'traditioneel' beeld van schoonheid. "Miss Holland moest blond met blauwe ogen zijn."

Meer dan een decennium later, in 1998, pronk Oprah Winfrey op de cover van Vogue. Neede, nu 53, kan het zich nog goed herinneren. "We waren heel blij als zwarte gemeenschap.: eindelijk zo’n mooie cover. Dan hoop je dat deuren worden opengezet: maar er gebeurde weinig." Ze vindt het feit dat Beyonce nu op de cover van Vogue staat ‘historisch’. "Want we zijn er nog steeds niet. Er zijn korte fases: dan zijn we even 'in', maar we zijn nog steeds niet normaal." Dat stoort Neede: "Voed mensen op. Ik vind het triest dat we nog steeds benoemd moeten worden. Het zou gewoon moeten zijn."

Aflevering 2: Wat vinden bladen zelf?

"Er is één nummer paar jaar waar ik niks over te zeggen heb", vertelt Cécile Narinx, hoofdredacteur van de Nederlandse Harper's Bazaar. Daarom staat op deze 'september cover' de (blanke) zangeres Christina Aguilera. "We hebben het er maar mee te doen." Niet alle modebladen wilden praten over diversiteit, en dat begrijpt Narinx wel. "Het is een spekglad oppervlak, en je kunt snel onderuit gaan. Al moet je er niet teveel over praten, maar het gewoon doen." Toch vindt ze dat Harper's Bazaar het op dat vlak goed doet, in elk geval met modellen in het blad. Op de redactie is er ruimte voor verbetering. "Dat heeft meer tijd nodig. Modellen zijn sneller te boeken."

Rob van Vuure, een van de bekendste bladenmakers van het land, vertelt over de rol die kleur in de jaren '70 speelde. "Nul. Het speelde geen rol. Ik zat bij massablad Libelle, en die volgde dus de massa. Het speelde daar niet, dus ook in de Libelle niet." Zo'n twintig jaar geleden veranderde dat. "Toen gingen we analyseren of we er wel genoeg aan deden." Dat het in 2018 nog speelt, verbaast hem wel. "Ik dacht: dat is toch helemaal geen thema meer?" Wat Vogue nu met de cover doet, heeft volgens hem vooral één doel. "Heel veel Vogues verkopen."

Aflevering 3: 'Qua gewicht niets veranderd in modewereld'

Naast huidskleur is het gewicht van modellen nog een veel besproken thema in de modewereld. Model Terry Groenen weet er alles van. Zij is zowel te dik als te dun. Voor reguliere modellen bureaus is ze met haar maat 38 te dik. Afvallen maakte haar diep ongelukkig en onzeker. "Toen zag ik dat RTL op zoek ging naar een 'curvy supermodel' en kreeg ik weer hoop. Mijn droom om model te worden, kon toch uitkomen." Dat bleek niet zo te zijn: in de eerste aflevering van de televisieserie werd ze weggestuurd. "Ik was te dun."

Hoogleraar Giselinde Kuipers van de Universiteit van Amsterdam herkent veel in het verhaal van Terry Groenen. "Wat betreft gewicht is er nog helemaal niets veranderd in de modellenwereld. De standaard is heel dun, op de grens van het medisch ongezonde." De cultuurhistoricus meent dat het nog makkelijker is om meer zwarte modellen in de bladen te krijgen dan dikkere. "Wat betreft gewicht vindt een groot deel van de bevolking dat dikke mensen een probleem hebben. Er is geen emancipatiebeweging die voor dikke mensen opkomt en dit gecoördineerd aanpakt." Curvy modellen zijn volgens Kuipers voor de industrie een soort exotisch uitstapje, maar geen fundamentele verandering. De wereld van ontwerpers, modellen, agenten, fabrikanten en fotografen zit zo ineen gestrengeld dat dat bijna niet valt los te trekken. "De kern waar het om draait is dun zijn, dat geeft het uitstraling van exclusiviteit. Dit is bereikbaar voor een kleine groep."

Toch geeft Terry Groenen zich niet snel gewonnen. Zij richtte een modellenbureau voor Inbetween-modellen op, tussen de maten 36 en 40. "Mensen willen ook vollere vrouwen zien en ik ga daaraan meewerken." Toch erkent ze dat dat moeilijk wordt. In Frankrijk is er een wet tegen het gebruik van modellen met ondergewicht. "Bij onze laatste casting vertelde een model dat meiden letterlijk lood in hun beha’s krijgen om zwaarder te lijken." Giselinde Kuipers knikt bij dat verhaal. Zij hoorde hetzelfde over Spanje, waar een soortgelijke wet is. "Ik ben ervan overtuigd dat dat gebeurt."

Aflevering 4: Strijd tegen de 'witte mode-industrie'

"Het blijft frustrerend om weer de eerste zwarte dit, of de zwarte dat te moeten hebben", zegt fashion-activisite Janice Deul. "Maar zolang dat nodig is, moeten we ons er hard voor maken dat het verandert." Deul weet dat de strijd tegen de witte mode-industrie lastig, maar nog altijd actueel is. In de jaren '90 leken donkere modellen op covers een nieuwe norm te worden, maar dat gebeurde niet. Als er nu over gesproken is, is Deul erbij. "Ik weet wel dat mijn boodschap breed gedragen wordt. Maar ik zou willen dat meer mensen zich erover uitspreken."

Deul neemt het woord 'racisme' niet snel in de mond. "Als je dat woord noemt, kunnen witte mensen vaak niet meer helder nadenken." In Nederland kan er nog veel veranderen, zegt zij, terwijl ze een aantal covers van bladen uit ons land bekijkt. "Je moet heel goed kijken als je iets van kleur wilt zien."

Aflevering 5: De onderzoeksfeiten

Hoogleraar Giselinde Kuipers heeft veel onderzoek gedaan naar de invloed van modebladen. "De standaard is heel wit." Zij heeft de cijfers bijgehouden. "Sinds 2012 stond er een echt zwarte persoon op de Nederlandse Vogue." Kuipers noemt dit totaal niet representatief, als je kijkt naar de Nederlandse bevolking. "Als je steeds opnieuw gerepeteerd krijgt: dit vinden wij de allermooiste mensen, en die zijn niet als jij, dat gaat langzaam aan je knagen." Naar dat effect is volgens de hoogleraar ook onderzoek gedaan.

Door jarenlange gewoontes is er een standaard van 'mooi' ingesleten. Uit onderzoek blijkt ook dat een man niet met 'mooi' wordt geassocieerd. "Als je naar de modebladen kijkt dan zie je: wat mooi is, is een vrouw, en dat is een witte vrouw." Een blad als Vogue heeft een belangrijke rol in het veranderen van die standaard, vindt Kuipers. "Vogue is het allerhoogste. Zo werkt het: als je daar in staat, dan bén je er echt."