Zorg loopt vast als er niet ingegrepen wordt, waarschuwt Zorginstituut: 'We moeten slimmer werken'

Mensen worden ouder, de vergrijzing neemt toe en daarmee wordt de druk op de zorg hoger. Dat heeft op langere termijn grote gevolgen voor de beschikbaarheid van zorg. Sterker nog: als er niets gebeurt, loopt het zorgsysteem helemaal vast in 2040.

Dat stelt het Zorginstituut Nederland, een van de belangrijkste adviseurs van minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid. Nu al gaat 26 procent van de rijksbegroting op aan zorguitgaven.

'Onmogelijke situatie'

"Op dit moment werkt één op de zeven mensen in de zorg. In 2040 zou dat één op de drie zijn. Dat is een volstrekt onmogelijke situatie", zegt voorzitter Sjaak Wijma van de Raad van Bestuur van het Zorginstituut. "Dat betekent dat we niet harder, maar slimmer moeten gaan werken in de zorg."

Daarom werd eerder dit jaar de campagne 'de zorg van morgen' gelanceerd, waarin iedereen - van patiënt tot professional - oplossingen kon aandragen via social media.

20.000 ideeën

Hoewel het ei van Columbus niet gevonden werd, ontving het Zorginstituut wél 20.000 ideeën om de zorg enigszins te ontlasten. "Mensen keken daarbij niet alleen naar ziektebestrijding, maar ook hoe gezonder te leven."

Ga niet voor alles naar de huisarts. Stop met symptoombestrijding. Zet de patiënt centraal en niet de ziekte. Beloon het voorkomen van zorg. Het zijn maar een paar adviezen die het Zorginstituut ontving.

Onnodig overbelasten van de zorg

De meeste gaan over preventie en het niet onnodig overbelasten van de zorg. Dat laatste is wat Marieke van Gastel meemaakt. Zij heeft de spierziekte SMA, die is progressief, waardoor ze in een rolstoel zit. Ze moet elke 2 jaar opnieuw gekeurd worden voor de verzekering, terwijl er geen kans is dat ze ooit herstelt.

"Elke 2 jaar kijken ze of ik niet stiekem ben gaan lopen", zegt ze smalend. "Ik vind sowieso dat je mensen die een levenslange zorgvraag hebben, niet moet lastigvallen met herindiceren. Geef die mensen een veel langere indicatie en dat scheelt niet alleen heel veel ergernis, maar ook enorm veel geld."

Minder kankerbehandelingen

Een ander advies komt van Gerrit Jan Liefers, die als oncologisch chirurg verbonden is aan het LUMC. Hij vindt dat kanker minder behandeld moet worden. "Behandelingen bij kanker zijn niet zozeer gericht tegen de kanker zelf, maar tegen het voorkomen van terugkeer van kanker. Het gaat dan om risicoreductie", legt hij uit.

En soms zijn die risico's helemaal niet zo groot en hebben de behandelingen die je daarvoor moet geven wel heel veel bijwerkingen, vertelt hij. "In die balans is het voor mensen soms beter om dingen niet te doen, ook omdat ze door de bijwerkingen heel ziek kunnen worden."

Kwaliteit van leven

Zo'n besluit zal altijd na lange gesprekken met de arts worden genomen door de patiënt zelf. "Iemand die jong is en kleine kinderen heeft, is veel sneller geneigd om weinig risico's te accepteren."

En mensen die op leeftijd zijn, boven de 80 met bijkomende ziektes, zijn eerder geneigd om geen behandeling te nemen als de risicoreductie klein is." Volgens Liefers gaat het hierbij vooral om de kwaliteit van leven en is kostenvermindering 'bijvangst'.

Geneesmiddelen uit pakket

Het Zorginstituut Nederland bepaalt ook welke behandelingen en medicijnen door de zorgverzekeraars vergoed worden. Sjaak Wijma zegt daar, ook met het oog op de toekomst, kritisch naar te kijken: "Bij zorg die verleend wordt, gaan we samen met de professionals bekijken of dit nou echt iets bijdraagt. En als we tot de conclusie komen dat dit onvoldoende is, gaan we die zorg uit het pakket halen."

Als voorbeeld noemt Wijma bepaalde kankermedicijnen. "We hebben onderzocht dat geneesmiddelen die we gebruiken bij uitgezaaide kanker, en die we de laatste tien jaar hebben toegevoegd aan het pakket met prachtige beloftes en tegen stevige prijzen, gemiddeld 1 maand levensverlenging geven. De belofte wordt lang niet nagekomen. Dat zijn nou voorbeelden, waarvan ik zeg: daar moeten we heel kritisch naar kijken en die moeten we misschien wel uit het pakket gaan halen."