Gistermorgen voer het marinefregat Zr.Ms. Tromp Den Helder binnen. Het schip deed mee aan een missie in de Rode Zee om aanvallen vanuit Jemen te stoppen. En een missie om de Chinese expansiedrift in te perken. Die laatste verliep niet zonder incidenten.

De Tromp neemt onder leiding van de Amerikanen deel aan Operation Prosperity Garden, een missie om koopvaardijschepen in het gebied rondom de Rode Zee te beschermen. In dit deel van de zee, in het Midden-Oosten, is het erg onrustig. Vanuit Jemen worden er steeds meer westerse vrachtschepen onder vuur genomen.

'Er is continue dreiging'

Het was het afgelopen jaar best spannend af en toe, vertelt commandant Yvonne van Beusekom over de rondvaart. Dit ondanks dat het schip een luchtverdedigingsfregat is. Zo'n schip kan makkelijk een groep marineschepen beschermen tegen vijandelijke dreigingen vanaf zee en uit de lucht en is uitermate geschikt voor het neerhalen van drones of raketten. "Het is daar echt gevaarlijk, er is continue dreiging."

Die dreiging en spanning voelde Van Beusekom vooral toen het schip deze zomer tijdens hun tweede missie in de Oost-Chinese Zee voer, een zeegebied dat Beijing als eigen territorium beschouwt. "We merkten China's aanwezigheid. Ze waren constant in de buurt, hadden eenheden ingezet om ons in de gaten te houden", vertelt ze. Er vlogen regelmatig Chinese straaljagers en helikopters rond de Tromp.

China claimt zeegebied

De laatste jaren probeert China meer zeegebied te claimen rondom de Oost-Chinese Zee. Naast de Tromp merken de Filipijnen en Taiwan, twee landen die bijna dagelijks in het gebied varen, dat ook.

Onlangs werd een schip van de Filipijnse kustwacht geramd door de Chinese kustwacht, omdat de Chinezen claimden dat de Filipijnen in hun zeegebied voeren. En Taiwan staat bijna constant onder druk van de Chinese marine en luchtmacht. China ziet het land namelijk als afvallige provincie.

Belangrijke routes voor wereldhandel

Ook Casper Wits, specialist op het gebied van Chinees buitenlandbeleid aan de Universiteit Leiden, ziet dat China zich steeds meer gebied probeert toe te eigenen. Hij vertelt dat China zich vrij voelt om schepen lastig te vallen op de route. Dit is vooral nadelig voor het westen, omdat de vrije doorvaart in gevaar komt. Zorgelijk zelfs, want de Zuid- en Oost-Chinese zee is een van de belangrijke routes voor de wereldhandel.

Ook de Nederlandse belangen in de regio zijn groot. De marine vaart daarom rond om het belang van de vrije doorvaart te markeren, vertelt commandant Van Beusekom. "De huidige houding van de Nederlandse regering wordt ook wel degelijk beïnvloed door dat Chinese expansionisme. En terecht, denk ik."

Internationaal recht respecteren

De houding die Nederland, samen met andere westerse landen, aanneemt is vooral gericht op het afdwingen van respect. "Het gaat er om dat we de Chinezen willen bewegen het international recht te respecteren. Daarin is de vrije doorvaart vastgelegd", legt Wits uit.

"Het is het respect hebben voor het internationaal recht en de afspraken die je met elkaar hebt gemaakt om uiteindelijk veilig de wereldzeeën te kunnen bevaren. En zeker voor de marine geldt: dat wil je wereldwijd kunnen doen, overal naartoe kunnen varen waar je maar wil. Dat is in het belang van Nederland."

Levensgevaarlijk

Dat merkte Zr.Ms. Tromp ook op de doorvaart door het gebied. Los van de constante aanwezigheid van Chinese vliegtuigen en helikopters, ging het tijdens de verkenningsvlucht van de helikopter bijna fout. Er kwam, uit het niets, een Chinese helikopter gevaarlijk dichtbij de Nederlandse helikopter.

Potentieel een heel gevaarlijke situatie, zegt Van Beusekom. "Het is het heel vervelend als je daar rondvliegt en je taak doet, dat zo'n Chinese helikopter eigenlijk uit het niets achter je komt vliegen. En als jij dat niet door hebt, niet ziet en je verandert van koers of snelheid, dan kan dat potentieel echt tot ongelukken leiden."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."