Complete flatgebouwen zijn weggevaagd na de aardbeving in Turkije en Syrië, ook bij naschokken. Zelfs nieuwbouw die veilig moest zijn. "Dit was te voorkomen geweest", zegt docent bouwtechniek Sander Pasterkamp van de TU Delft. "Het is gewoon heel duur."

Op de beelden is de verwoesting goed te zien: tussen de brokstukken zoeken reddingswerkers naar de laatste overlevenden. Op sommige plekken lijkt nauwelijks een gebouw nog overeind.

Metselwerk niet geschikt

Maar Pasterkamp ziet wat anders. "Wat mij opvalt zijn de gebruikte materialen: metselwerk", zegt hij. "Waarom is dat überhaupt daar gebruikt?" Dat het in oude gebouwen zo is, verbaast hem niet. "Maar bij moderne gebouwen zou je dat niet meer moeten gebruiken."

Dat komt omdat metselwerk als materiaal niet geschikt is om grote schokken zoals bij een aardbeving te weerstaan. "Je moet het zo zien: als je een metalen pan laat vallen, dan zit er misschien een deuk in, maar de pan is wel heel. Is het een aardewerk-pan, dan ligt die in duizend stukjes. Metselwerk is als aardewerk: broos en niet taai. Als het eenmaal kapot is, is het kapot."

Bekijk ook

'Net als een paperclip'

Wat doet een aardbeving precies met een gebouw? "Bij een beving beweegt de grond en die sleurt het gebouw eigenlijk mee", legt Pasterkamp uit. "Er wordt dan allemaal bewegingsenergie het gebouw ingepompt." Als het gebouw dat niet goed op kan vangen, gaat het kapot zoals de pan van aardewerk.

Dat hoeft niet meteen te gebeuren, maar kan ook later bij naschokken ontstaan. "Het is net als met een paperclip die je dan heel vaak heen en weer buigt. De eerste drie keer is hij nog heel, maar als je maar doorgaat, breekt hij op een gegeven moment."

Duur

Staal, hout of gewapend beton zou daarom veel beter zijn geweest om mee te bouwen. Dat kan de energie die vrijkomt bij schokken veel beter absorberen en herverdelen: cruciaal om instortingsgevaar te beperken. "Die kennis hadden ze in Turkije ook", zegt Pasterkamp.

Waarom zijn die Turkse gebouwen dan niet op die manier gebouwd? "Het is duurder. Maar ik denk dat ook meespeelt dat er meer mensen kunnen metselen dan lassen. Het is een traditionelere techniek en is meer low-tech", zegt hij. Op sommige plekken kan dat, maar niet in een zone waar zulke bevingen voorkomen.

Bekijk ook

Nauwelijks versterkt

In andere landen, zoals Italië en Griekenland, bestaat ook aardbevingsgevaar. Toch verwacht Pasterkamp dat die gebieden een stuk beter voorbereid zijn. "Daar zijn ze veel meer bezig geweest met ook het versterken van bestaande bouw."

En dat versterken gebeurt nauwelijks in Turkije, vervolgt hij. "Het is ook veel duurder dan bij nieuwbouw. Je kan je voorstellen als je een betonnen balk hebt die je nog niet gemaakt hebt, dat je daar vrij makkelijk extra bewapening in kan stoppen. Maar als die balk eenmaal grijs en hard is, is het een heel ander verhaal."

Keuzes maken

Met nieuwbouw is dat veel toegankelijker. Ontwerpers kijken dan vooral hoe sterk het gebouw moet zijn. "Je kan er voor kiezen om te zeggen: ik wil dat het gebouw overeind blijft, zodat mensen het pand kunnen verlaten. Maar ramen mogen kapot en deuren mogen klemmen."

In dat geval kijk je vooral naar de draagconstructie en de indeling, zegt Pasterkamp.

Bekijk ook

Goede plattegrond

"Het gebouw moet een regelmatige plattegrond hebben, zowel in de hoogte als in de breedte", legt de expert uit. Een winkel op de onderverdieping met slechts wat kolommen en niet zoveel muren, is dus geen goed idee in een aardbevingsgebied.

"En je moet in de draagconstructie vooral materialen gebruiken die energie kunnen absorberen, zoals hout en staal." Metselwerk kan daarbuiten ook gebruikt worden. "Zolang het niet dragend is", voegt Pasterkamp toe.

Losse doos

Maar niet voor ieder pand geldt dat gesprongen ramen en klemmende deuren acceptabel zijn. "Denk aan ziekenhuizen, of vliegvelden. Die wil je bij een ramp kunnen blijven gebruiken." En ook dat is mogelijk. "Je kunt schokdempers in je gebouw inbouwen. Zoals die ook bijvoorbeeld onder je auto zitten, alleen dan veel groter."

Een andere optie is onder het gebouw een soort rubberen- of rol-constructie leggen. "Dat heet base isolation. Dan blijft het gebouw eigenlijk als een soort losse doos op de grond staan. De grond beweegt, maar het gebouw blijft staan." Die methoden zijn overigens niet goedkoop. "Dat doe je dus vooral bij gevoelige installaties en gebouwen die je na een ramp nodig hebt."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.