Kraanwater koken voordat je het drinkt: dat advies kregen mensen op sommige plekken afgelopen maand. De reden? Een gevonden bacterie. Voor EenVandaag vroegen we wat jullie over vervuiling van drinkwater wilden weten.

Hoogleraar Waterkwaliteitsbeheer aan de Universiteit Utrecht Jasper Griffioen en hoogleraar Drinkwaterkwaliteit & Behandeling aan de TU Delft Doris van Halem geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoe raakt drinkwater verontreinigd?

Dat kan op veel verschillende manieren gebeuren, zeggen beide hoogleraren. "Grondwater kan verontreinigd raken door 'atmosferische depositie', met andere woorden: stoffen die uit de lucht vallen en in de bodem terechtkomen. Dus bijvoorbeeld door verbranding van steenkool en andere schadelijke stoffen die via onze schoorstenen in de lucht komen", zegt Griffioen.

PFAS kunnen het water ook verontreinigen, gaat de hoogleraar verder. Dat zijn chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. "PFAS stromen vervolgens mee met regenwater naar het grondwater. Dat geldt ook voor nitraat en bestrijdingsmiddelen. De diepte van het grondwater speelt hierbij wel een rol. Over het algemeen is het zo dat hoe dieper het grondwater, hoe kleiner de kans dat er schadelijke stoffen aanwezig zijn."

Maar drinkwater kan ook verontreinigd raken door bacteriën. Zo is in de afgelopen jaren een aantal keer de enterokokken-bacterie gevonden in kraanwater, waarna meerdere huishoudens zijn geadviseerd om hun kraanwater eerst te koken. "Dit kan komen doordat er een besmetting optreedt van het water", zegt van Halem. "Dat zit zo: om ervoor te zorgen dat er de hele dag water uit de kraan komt, is een wateropslag nodig. Dat wordt ook wel een reinwaterkelder genoemd: een reservoir dat constant water ontvang vanuit de zuivering."

"In principe is dat hele systeem afgesloten, maar soms komt het toch voor dat het water uit het reservoir in contact komt met 'buiten', bijvoorbeeld door een lek. Als dat zo is, kan er verontreinigd regenwater naar binnen stromen. Dat is heel uitzonderlijk, want drinkwaterbedrijven controleren dat heel grondig. Maar het is nu toevallig een paar keer achter elkaar gebeurd."

"Niet alle enterokokken-bacteriën zijn overigens ziekmakend, maar het is een indicatie dat er een fecale besmetting van het water is. Dit hoeft dus niet gevaarlijk te zijn voor gezonde mensen en zo'n kookadvies is daarom preventief. Maar als je het dus kookt, dan is het gegarandeerd veilig."

Bron: Eigen foto

2. Waar komt (drink)watervervuiling voor?

Van Halem: "De kwaliteit waaraan het water moet voldoen, is overal in Nederland hetzelfde. Dat wordt dan ook streng gecontroleerd." Maar vóórdat het wordt gezuiverd, kunnen er wel verschillen zijn in de mate waarin het water is vervuild, legt ze uit.

"Er zijn namelijk verschillende waterbronnen. In het westen van Nederland wordt voornamelijk oppervlaktewater (bijvoorbeeld van rivieren) gezuiverd, in het oosten en zuiden grotendeels grondwater. Zo is het diepe grondwater goed beschermd tegen afvalstoffen door menselijk handelen, vooral het diepe grondwater."

Maar de kwaliteit van het oppervlaktewater fluctueert meer door het jaar heen, vervolgt Van Halem. "Dat heef te maken met het afval dat mensen in het water lozen, waardoor het moeilijker is om te zuiveren. Hoe vervuild het water is, hangt dus af van de bron. Daarom heb je voor oppervlaktewater vaak meer zuiveringstechnieken nodig om het schoon te krijgen in vergelijking met grondwater."

3. Wie controleert de kwaliteit van het drinkwater?

Griffioen: "De drinkwaterbedrijven zelf. Die hebben een meetprogramma om de kwaliteit geregeld te meten. De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt toezicht en maakt daar rapportages van. Het RIVM evalueert die gegevens en rapporteert die aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het RIVM heeft een grote rol in de beleidsondersteuning richting het ministerie."

4. Zitten er werkelijk medicijnresten en PFAS in drinkwater?

Ja, soms wel, zegt Van Halem: "We kunnen heel goed meten wat er in ons water zit, dus we weten het als daar hele kleine hoeveelheden van in ons drinkwater zitten. Maar die zitten daar omdat ze op heel veel plekken in ons aquatische systeem zitten. Dus in ons zeewater, oppervlaktewater, rivieren en beken."

Het gaat alleen om zulke lage concentraties dat je er niet ziek van wordt, benadrukt de hoogleraar. "Drinkwaterzuiveringen halen medicijnresten uit het water en ook voor PFAS wordt extra zuivering toegepast. Dit is wel een uitdaging, want het gaat om verwijdering van nanogrammen per liter."

5. Is het verstandig om nu alleen maar bronwater te kopen in de winkel?

Zeker niet, benadrukken beide hoogleraren. "Wat wordt geleverd aan drinkwater, voldoet aan de normen. Bovendien heeft het water uit flessen ook nadelen. Zo zitten er meer microplastics in mineraalwater van plastic flessen in vergelijking met drinkwater uit de kraan", zegt Griffioen.

"Bovendien kunnen sommige schadelijke stoffen die in drinkwater voorkomen, ook in fleswater voorkomen als het uit hetzelfde gebied afkomstig is", voegt hij daaraan toe.

6. Worden de vervuilers aangepakt, of betaalt de consument de prijs van duurdere zuiveringssystemen?

Allebei, zegt Van Halem. "De vervuilers worden al aangepakt. Maar wat mij betreft mogen die nóg harder aangepakt worden."

"Overigens hebben eventuele extra zuiveringen geen groot effect op onze waterprijs. In ieder geval niet in de mate zoals we zagen bij de energiecrisis. Mensen zullen er niet korter van gaan douchen."

7. Hoe staat het met de voortgang van de Kaderrichtlijn Water in Nederland?

Volgens Griffioen gaat het te langzaam. "We hebben al twee keer uitstel gekregen. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat het oppervlaktewater al in goede toestand zou verkeren in 2015. Dat is niet gelukt. In 2021 was de volgende deadline, en die is ook niet gehaald."

In 2027 is de komende deadline, maar de hoogleraar is er zeker van dat het weer niet gaat lukken. "Over het algemeen heb je te maken met een systeem dat traag reageert. De afgelopen tijd zijn er te weinig maatregelen genomen om het op orde te krijgen. En als er nu nog nieuwe maatregelen worden genomen, is de doorwerktijd te lang."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Bij demonstraties door heel het land protesteren vandaag duizenden Amerikanen tegen het beleid van Donald Trump en voor het behoud van de democratie. Ook op andere gebieden lijkt het vertrouwen in de president minder te worden.