Kraanwater koken voordat je het drinkt: dat advies kregen mensen op sommige plekken afgelopen maand. De reden? Een gevonden bacterie. Voor EenVandaag vroegen we wat jullie over vervuiling van drinkwater wilden weten.

Hoogleraar Waterkwaliteitsbeheer aan de Universiteit Utrecht Jasper Griffioen en hoogleraar Drinkwaterkwaliteit & Behandeling aan de TU Delft Doris van Halem geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoe raakt drinkwater verontreinigd?

Dat kan op veel verschillende manieren gebeuren, zeggen beide hoogleraren. "Grondwater kan verontreinigd raken door 'atmosferische depositie', met andere woorden: stoffen die uit de lucht vallen en in de bodem terechtkomen. Dus bijvoorbeeld door verbranding van steenkool en andere schadelijke stoffen die via onze schoorstenen in de lucht komen", zegt Griffioen.

PFAS kunnen het water ook verontreinigen, gaat de hoogleraar verder. Dat zijn chemische stoffen die door mensen zijn gemaakt. "PFAS stromen vervolgens mee met regenwater naar het grondwater. Dat geldt ook voor nitraat en bestrijdingsmiddelen. De diepte van het grondwater speelt hierbij wel een rol. Over het algemeen is het zo dat hoe dieper het grondwater, hoe kleiner de kans dat er schadelijke stoffen aanwezig zijn."

Maar drinkwater kan ook verontreinigd raken door bacteriën. Zo is in de afgelopen jaren een aantal keer de enterokokken-bacterie gevonden in kraanwater, waarna meerdere huishoudens zijn geadviseerd om hun kraanwater eerst te koken. "Dit kan komen doordat er een besmetting optreedt van het water", zegt van Halem. "Dat zit zo: om ervoor te zorgen dat er de hele dag water uit de kraan komt, is een wateropslag nodig. Dat wordt ook wel een reinwaterkelder genoemd: een reservoir dat constant water ontvang vanuit de zuivering."

"In principe is dat hele systeem afgesloten, maar soms komt het toch voor dat het water uit het reservoir in contact komt met 'buiten', bijvoorbeeld door een lek. Als dat zo is, kan er verontreinigd regenwater naar binnen stromen. Dat is heel uitzonderlijk, want drinkwaterbedrijven controleren dat heel grondig. Maar het is nu toevallig een paar keer achter elkaar gebeurd."

"Niet alle enterokokken-bacteriën zijn overigens ziekmakend, maar het is een indicatie dat er een fecale besmetting van het water is. Dit hoeft dus niet gevaarlijk te zijn voor gezonde mensen en zo'n kookadvies is daarom preventief. Maar als je het dus kookt, dan is het gegarandeerd veilig."

Bron: Eigen foto

2. Waar komt (drink)watervervuiling voor?

Van Halem: "De kwaliteit waaraan het water moet voldoen, is overal in Nederland hetzelfde. Dat wordt dan ook streng gecontroleerd." Maar vóórdat het wordt gezuiverd, kunnen er wel verschillen zijn in de mate waarin het water is vervuild, legt ze uit.

"Er zijn namelijk verschillende waterbronnen. In het westen van Nederland wordt voornamelijk oppervlaktewater (bijvoorbeeld van rivieren) gezuiverd, in het oosten en zuiden grotendeels grondwater. Zo is het diepe grondwater goed beschermd tegen afvalstoffen door menselijk handelen, vooral het diepe grondwater."

Maar de kwaliteit van het oppervlaktewater fluctueert meer door het jaar heen, vervolgt Van Halem. "Dat heef te maken met het afval dat mensen in het water lozen, waardoor het moeilijker is om te zuiveren. Hoe vervuild het water is, hangt dus af van de bron. Daarom heb je voor oppervlaktewater vaak meer zuiveringstechnieken nodig om het schoon te krijgen in vergelijking met grondwater."

3. Wie controleert de kwaliteit van het drinkwater?

Griffioen: "De drinkwaterbedrijven zelf. Die hebben een meetprogramma om de kwaliteit geregeld te meten. De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt toezicht en maakt daar rapportages van. Het RIVM evalueert die gegevens en rapporteert die aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het RIVM heeft een grote rol in de beleidsondersteuning richting het ministerie."

4. Zitten er werkelijk medicijnresten en PFAS in drinkwater?

Ja, soms wel, zegt Van Halem: "We kunnen heel goed meten wat er in ons water zit, dus we weten het als daar hele kleine hoeveelheden van in ons drinkwater zitten. Maar die zitten daar omdat ze op heel veel plekken in ons aquatische systeem zitten. Dus in ons zeewater, oppervlaktewater, rivieren en beken."

Het gaat alleen om zulke lage concentraties dat je er niet ziek van wordt, benadrukt de hoogleraar. "Drinkwaterzuiveringen halen medicijnresten uit het water en ook voor PFAS wordt extra zuivering toegepast. Dit is wel een uitdaging, want het gaat om verwijdering van nanogrammen per liter."

5. Is het verstandig om nu alleen maar bronwater te kopen in de winkel?

Zeker niet, benadrukken beide hoogleraren. "Wat wordt geleverd aan drinkwater, voldoet aan de normen. Bovendien heeft het water uit flessen ook nadelen. Zo zitten er meer microplastics in mineraalwater van plastic flessen in vergelijking met drinkwater uit de kraan", zegt Griffioen.

"Bovendien kunnen sommige schadelijke stoffen die in drinkwater voorkomen, ook in fleswater voorkomen als het uit hetzelfde gebied afkomstig is", voegt hij daaraan toe.

6. Worden de vervuilers aangepakt, of betaalt de consument de prijs van duurdere zuiveringssystemen?

Allebei, zegt Van Halem. "De vervuilers worden al aangepakt. Maar wat mij betreft mogen die nóg harder aangepakt worden."

"Overigens hebben eventuele extra zuiveringen geen groot effect op onze waterprijs. In ieder geval niet in de mate zoals we zagen bij de energiecrisis. Mensen zullen er niet korter van gaan douchen."

7. Hoe staat het met de voortgang van de Kaderrichtlijn Water in Nederland?

Volgens Griffioen gaat het te langzaam. "We hebben al twee keer uitstel gekregen. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat het oppervlaktewater al in goede toestand zou verkeren in 2015. Dat is niet gelukt. In 2021 was de volgende deadline, en die is ook niet gehaald."

In 2027 is de komende deadline, maar de hoogleraar is er zeker van dat het weer niet gaat lukken. "Over het algemeen heb je te maken met een systeem dat traag reageert. De afgelopen tijd zijn er te weinig maatregelen genomen om het op orde te krijgen. En als er nu nog nieuwe maatregelen worden genomen, is de doorwerktijd te lang."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".