Zien we meer jongeren in georganiseerde misdaad dan vroeger? En 4 andere vragen na uitspraak over liquidatie Amstelveen

Vandaag was de uitspraak over een liquidatie in Amstelveen. De dader (16) kreeg 2 jaar jeugddetentie en jeugd-tbs. Het lijkt erop dat er steeds vaker hoge straffen worden uitgedeeld aan jonge daders. Werkt dat? Criminoloog Shanna Mehlbaum geeft antwoord.

1. Helpt dit soort hoge straffen voor jonge daders om anderen af te schrikken?

"Uit onderzoeken weten we dat hogere straffen geen generieke afschrikwekkende werking hebben om dit te voorkomen. Landen met hele hoge straffen hebben niet minder criminaliteit. Het kan wel werken voor de jongeren zelf, omdat ze heel lang vastzitten en dan geen delicten kunnen plegen. Maar het is niet echt te verwachten dat het een afschrikwekkende werking heeft op jongeren."

"Dat komt met name doordat jongeren de pakkans moeten inschatten. Als jij denkt 'Ik word toch niet gepakt', dan maakt het niet uit dat daar een hele hoge straf op staat. Wat ook een rol speelt is of daders in het algemeen wel nadenken over de langetermijngevolgen, zoals een straf, als je ooit gepakt wordt."

2. Zien we meer jongeren in georganiseerde misdaad dan vroeger?

"De politie ziet inderdaad dat met name jonge jongens meer bereid zijn om extreem geweld te plegen. Waar we vroeger zagen dat mensen doorgroeiden van een winkeldiefstal naar een straatroof, naar een overval en dan in de zware criminaliteit belandden, zien we nu dat jongens al op hele jonge leeftijd de overstap maken."

"Ze gaan sneller een wapen dragen, geweld gebruiken en soms dus ook zelfs een liquidatie uitvoeren. Die 'tussenstappen' zijn er dus niet meer. Dit is wel iets waar we in Nederland mee geconfronteerd worden en wat we 10 jaar geleden nog niet zagen."

3. Weten we waar dat door komt?

"We weten dat Nederland een hele belangrijke rol speelt in de internationale drugshandel. Er komt hier veel drugs binnen en die criminele netwerken daaromheen hebben veel mensen nodig."

"Wat je nu ziet, is dat jonge jongens geronseld worden in wijken waar veel kwetsbare, gemarginaliseerde jongeren wonen, soms ook kinderen. Die zijn al vroeg in te palmen om deel te gaan nemen aan die georganiseerde criminaliteit."

4. Hoe kan je dit voorkomen als er geen 'tussenstappen' meer zijn?

"We zijn nog hard aan het onderzoeken wat werkt, als criminologen, maar ook in het veld. Je moet in wijken waar veel jongeren wonen die kwetsbaar zijn en misschien al met één been in de criminaliteit staan, heel erg inzetten op beschermende factoren."

"Zo'n factor is bijvoorbeeld dat het goed gaat op school, dat je geen schulden hebt, dat je een carrièreperspectief hebt, en dat je voelt dat je bij de maatschappij hoort. Daar is veel meer winstkans dan inzetten op repressieve acties die waarschijnlijk veel minder effect hebben."

5. Wat kunnen we als samenleving doen om jongeren te beschermen?

"Je ziet dat jongeren die zich aangetrokken voelen tot het snelle leven, tot snel geld, dat die echt veel kwetsbaarder zijn om betrokken te raken bij georganiseerde criminaliteit. Daar wil je dus iets tegenover zetten van 'hoe kan je wel geld verdienen en een normaal carrièrepad bewandelen'."

"Maar je moet ze ook inzichtelijk maken dat snel geld of weer snel weg kan zijn en dat er ernstige risico's zijn als je erbij betrokken raakt. Een toekomstperspectief bieden, daar valt heel veel winst te verwachten."