Opgepakt, gemarteld, gevlucht of gedood. Veel Wit-Russen betalen een hoge prijs voor de gedroomde revolutie. Hoewel de repressie van Loekasjenko erger wordt, is zijn positie verzwakt. Zo gaat het met Wit-Rusland een jaar na de vervalste verkiezingen.

"Elke dag als ik bedenk welke kleren ik aantrek, moet ik goed nadenken. Zelfs rood-witte sokken kunnen al een reden zijn om opgepakt te worden", vertelt Anna*. Zij ging vorig jaar met honderdduizenden andere Wit-Russen de straat op om het aftreden van president Loekasjenko te eisen. De kleuren rood en wit zijn symbool van hun verzet. Komende maandag is het een jaar geleden dat Loekasjenko de uitslag van de verkiezingen vervalste.

Doden en politiek gevangenen

Op het eerste gezicht lijkt het alsof Anna en haar mede-demonstranten alleen maar slechter af zijn dan voor de protesten. Er zijn volgens oppositiemedia 15 demonstranten gedood, op dit moment zijn er 604 politiek gevangenen en meer dan 30.000 demonstranten zijn het afgelopen jaar opgepakt geweest.

"We hebben het gevoel alsof we dit gevecht verloren hebben," zegt Anna. Maar tegelijkertijd is ze ook trots op wat de Wit-Russische oppositie in het buitenland voor elkaar krijgt. "Oppositieleidster Tichanovskaja was onlangs op bezoek bij president Biden. Dat is gewoon.. wauw."

Bekijk ook

Druk van het Kremlin

Maar de repressie van Loekasjenko is sterker dan ooit. Wie het waagt te demonstreren, wordt opgepakt. Ook voor Wit-Russen in het buitenland lijkt kritiek uiten steeds gevaarlijker te worden. In mei werd activist Roman Protasevitsj uit een vliegtuig geplukt en afgelopen week werd geprobeerd om hardloopster Tsimanoeskaja terug te halen uit Tokio. Ook ziet de oppositie de hand van Loekasjenko in de dood van activist Vitali Sjisjov in Oekraïne afgelopen dinsdag.

Toch is volgens Oost-Europadeskundige Bob Deen van instituut Clingendael niet alle hoop verloren voor de demonstranten. "Loekasjenko leunt op twee pijlers: de steun van zijn binnenlandse veiligheidsdiensten en de Russische president Poetin. Rusland houdt Loekasjenko financieel overeind door miljoenen aan leningen te bieden en steun via olie en gas. Maar ook Rusland is gefrustreerd dat Loekasjenko maar zo weinig toegeeft. Loekasjenko staat onder druk van het Kremlin om in beweging te komen."

Bekijk ook

Grondwetswijziging

Loekasjenko wil aan de macht blijven door een grondwetswijziging door te voeren en die in een referendum aan het volk voor te leggen. "Maar ook dan zullen mensen in heel groten getale weer tegen hem stemmen. Dan zal hij opnieuw moeten frauderen met de verkiezingen, of een stukje moeten gaan opschuiven," stelt Deen.

De Oost-Europadeskundige denkt overigens niet dat oppositieleidster Tichanovskaja uiteindelijk in beeld zal komen om Wit-Rusland te leiden. "Een nieuwe kandidaat zal ook de goedkeuring van Poetin moeten kunnen wegdragen en dat is bij haar niet het geval."

'Aan alles komt een einde'

Demonstrant Anna geeft nog niet op. Volgens haar komt uiteindelijk "aan alles een einde". Met die gedachte probeert ze de moed erin te houden.

Ook Wit-Russen in Nederland proberen hun landgenoten zoveel mogelijk te steunen. Komende zaterdag opent er bijvoorbeeld een tentoonstelling van Wit-Russische kunstenaars in Den Haag, voorafgaand aan de opening zal er ook een demonstratie zijn.

*Anna wil niet dat haar achternaam genoemd wordt in verband met haar veiligheid.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.