De politiek had hoge verwachtingen van de wet die wraakporno moest verbieden, maar 3 jaar na de invoering zijn deskundigen kritisch. Verspreiders van intieme beelden aanpakken blijft lastig, het offline halen bijna onmogelijk. Terwijl het probleem groeit.

De wet, die in 2020 werd ingevoerd, houdt in dat je niet zonder toestemming seksueel beeldmateriaal van iemand anders mag maken. Ook mag je die beelden niet in je bezit hebben of verspreiden en mag je ze niet openbaar maken als je weet dat dit nadelig voor iemand kan uitpakken. Er staat 2 jaar cel op.

'Opzet moeilijk aan te tonen'

"Het lastige van de wet is dat het uitgaat van de bron", legt Arda Gerkens van het Expertisebureau Online Misbruik (EOKM) uit. "Je moet weten wie het verspreid heeft en daar kom je vaak niet achter. Opzet is moeilijk aan te tonen, zegt Gerkens van het EOKM.

Een verwachting die Gerkens al voor de invoering had. Ook Willem van Lynden is kritisch. Met zijn stichting Stop Online Shaming voert hij rechtszaken tegen online privacy-schendingen, waaronder wraakporno valt. "Het was al verboden, het is sociaal en maatschappelijk volstrekt ongeaccepteerd om beelden te uploaden van iemand."

'Het was al strafbaar'

Uit de cijfers die EenVandaag opvroeg bij het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak blijkt dat er enkele tientallen zaken zijn gevoerd. "Er zijn mensen onder het artikel vervolgd, maar de vraag is of ze niet eerst onder andere artikelen werden vervolgd, zoals smaad en afpersing", legt Van Lynden uit.

De handhaving en capaciteit zijn niet groter geworden en het was al strafbaar. "Het is niet zo dat de politie ineens iedereen makkelijker kan vinden", zegt hij. "Zonder handhaving alleen zijn het maar regels." Ook Gerkens stipt het probleem van de capaciteit aan. "Ik hoor ook wel dat het geholpen heeft, maar het probleem blijft onverminderd bestaan."

Sextortion en delen naaktfoto's

Bij de hulplijn helpwanted.nl van het EOKM kwamen vorig jaar 7.200 meldingen binnen die gingen over misbruik van naaktfoto's of video's. Volgens Gerkens gaat het in de helft van de gevallen om sextortion: het afpersen met seksueel beeldmateriaal. In zo'n 2.300 meldingen gaat het om het delen van naaktfoto's via de telefoon.

In 271 gevallen ging het specifiek om meldingen die te maken hadden met een pornosite. "Van die 271 weten wij het, maar er zijn nog veel meer mensen die niet weten dat hun beeldmateriaal ongevraagd of zonder toestemming op zo'n site staat".

'Je komt er vaak achter als de kraan al loopt'

Dat afbeeldingen op een pornosite staan, gaat vaak aan mensen voorbij. "Veel vrouwen en meisjes weten het vaak niet", zegt Gerkens. Tot een ex het aan hen zegt dat de afbeeldingen op een website staan. "Als het op pornosites staat, dan komt het op heleboel pornosites, want die kopiëren elkaar", vertelt Van Lynden.

Inmiddels bestaan er bedrijven die intiem beeldmateriaal tegen betaling moeilijker vindbaar maken en bedrijven aanschrijven het te verwijderen. "Je kunt alleen reactief erachteraan." Veel partijen nemen het niet zo nauw met de regels. "Je komt er vaak achter als de kraan al loopt, dan is het dweilen", zegt hij. "Je weet niet hoe lang de kraan dichtblijft."

Altijd angst

Veel slachtoffers van wraakporno blijven daarom voor altijd bang. "Angstig dat het weer terugkomt", legt Van Lynden uit. "Er is een stemmetje dat blijft zeggen: 'Als je naar een nieuwe baan zoekt, dan kan het weer gevonden worden en dan gaat iedereen er weer wat van vinden."

Los van een maatschappelijke discussie om slachtoffers geen schaamte aan te praten, willen Van Lynden en Gerkens dat ook pornosites hun verantwoordelijkheid nemen. "Grote bedrijven laten het te gemakkelijk toe om materiaal te uploaden zonder toestemming."

Rechtszaak tegen pornosite

Binnenkort dient een kort geding tegen een grote site waar Gerkens ook meldingen over krijgt over wraakporno. "Ik wil dat het bedrijf alleen nog beelden plaatst van bedrijven of mensen die hier toestemming voor hebben gegeven."

De site in kwestie zegt beeldmateriaal offline te halen wanneer iemand dat wilt. "Maar ze moeten niet toelaten dat erop komt", zegt Gerkens. Een eerdere zaak tegen een Nederlandse site was succesvol. "De rechter heeft gezegd dat alles eraf moest."

'Er zijn dingen mogelijk'

Het beste is dat het er niet op komt, zegt Van Lynden. "Want als het er eenmaal staat, kan je het er wel afhalen, maar tegen die tijd hebben tien andere sites het laten staan." Daarom is het zo belangrijk dat de voordeur dichtblijft, anders raak je de controle kwijt. Ook private partijen moeten die handschoen oppakken.

Toch wil Van Lynden aan slachtoffers die ten einde raad zijn een belangrijke boodschap meegeven. "Ik wil zeggen: er is leven hierna, zoek hulp, bijvoorbeeld bij Helpwanted", zegt hij. "Er zijn dingen mogelijk ook al lijkt het hopeloos."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."