Wraakporno aanpakken ondanks nieuwe wet nog altijd bijna onmogelijk: 'Het is dweilen met de kraan open'

De politiek had hoge verwachtingen van de wet die wraakporno moest verbieden, maar 3 jaar na de invoering zijn deskundigen kritisch. Verspreiders van intieme beelden aanpakken blijft lastig, het offline halen bijna onmogelijk. Terwijl het probleem groeit.

De wet, die in 2020 werd ingevoerd, houdt in dat je niet zonder toestemming seksueel beeldmateriaal van iemand anders mag maken. Ook mag je die beelden niet in je bezit hebben of verspreiden en mag je ze niet openbaar maken als je weet dat dit nadelig voor iemand kan uitpakken. Er staat 2 jaar cel op.

'Opzet moeilijk aan te tonen'

"Het lastige van de wet is dat het uitgaat van de bron", legt Arda Gerkens van het Expertisebureau Online Misbruik (EOKM) uit. "Je moet weten wie het verspreid heeft en daar kom je vaak niet achter. Opzet is moeilijk aan te tonen, zegt Gerkens van het EOKM.

Een verwachting die Gerkens al voor de invoering had. Ook Willem van Lynden is kritisch. Met zijn stichting Stop Online Shaming voert hij rechtszaken tegen online privacy-schendingen, waaronder wraakporno valt. "Het was al verboden, het is sociaal en maatschappelijk volstrekt ongeaccepteerd om beelden te uploaden van iemand."

'Het was al strafbaar'

Uit de cijfers die EenVandaag opvroeg bij het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak blijkt dat er enkele tientallen zaken zijn gevoerd. "Er zijn mensen onder het artikel vervolgd, maar de vraag is of ze niet eerst onder andere artikelen werden vervolgd, zoals smaad en afpersing", legt Van Lynden uit.

De handhaving en capaciteit zijn niet groter geworden en het was al strafbaar. "Het is niet zo dat de politie ineens iedereen makkelijker kan vinden", zegt hij. "Zonder handhaving alleen zijn het maar regels." Ook Gerkens stipt het probleem van de capaciteit aan. "Ik hoor ook wel dat het geholpen heeft, maar het probleem blijft onverminderd bestaan."

Sextortion en delen naaktfoto's

Bij de hulplijn helpwanted.nl van het EOKM kwamen vorig jaar 7.200 meldingen binnen die gingen over misbruik van naaktfoto's of video's. Volgens Gerkens gaat het in de helft van de gevallen om sextortion: het afpersen met seksueel beeldmateriaal. In zo'n 2.300 meldingen gaat het om het delen van naaktfoto's via de telefoon.

In 271 gevallen ging het specifiek om meldingen die te maken hadden met een pornosite. "Van die 271 weten wij het, maar er zijn nog veel meer mensen die niet weten dat hun beeldmateriaal ongevraagd of zonder toestemming op zo'n site staat".

'Je komt er vaak achter als de kraan al loopt'

Dat afbeeldingen op een pornosite staan, gaat vaak aan mensen voorbij. "Veel vrouwen en meisjes weten het vaak niet", zegt Gerkens. Tot een ex het aan hen zegt dat de afbeeldingen op een website staan. "Als het op pornosites staat, dan komt het op heleboel pornosites, want die kopiëren elkaar", vertelt Van Lynden.

Inmiddels bestaan er bedrijven die intiem beeldmateriaal tegen betaling moeilijker vindbaar maken en bedrijven aanschrijven het te verwijderen. "Je kunt alleen reactief erachteraan." Veel partijen nemen het niet zo nauw met de regels. "Je komt er vaak achter als de kraan al loopt, dan is het dweilen", zegt hij. "Je weet niet hoe lang de kraan dichtblijft."

Altijd angst

Veel slachtoffers van wraakporno blijven daarom voor altijd bang. "Angstig dat het weer terugkomt", legt Van Lynden uit. "Er is een stemmetje dat blijft zeggen: 'Als je naar een nieuwe baan zoekt, dan kan het weer gevonden worden en dan gaat iedereen er weer wat van vinden."

Los van een maatschappelijke discussie om slachtoffers geen schaamte aan te praten, willen Van Lynden en Gerkens dat ook pornosites hun verantwoordelijkheid nemen. "Grote bedrijven laten het te gemakkelijk toe om materiaal te uploaden zonder toestemming."

Rechtszaak tegen pornosite

Binnenkort dient een kort geding tegen een grote site waar Gerkens ook meldingen over krijgt over wraakporno. "Ik wil dat het bedrijf alleen nog beelden plaatst van bedrijven of mensen die hier toestemming voor hebben gegeven."

De site in kwestie zegt beeldmateriaal offline te halen wanneer iemand dat wilt. "Maar ze moeten niet toelaten dat erop komt", zegt Gerkens. Een eerdere zaak tegen een Nederlandse site was succesvol. "De rechter heeft gezegd dat alles eraf moest."

'Er zijn dingen mogelijk'

Het beste is dat het er niet op komt, zegt Van Lynden. "Want als het er eenmaal staat, kan je het er wel afhalen, maar tegen die tijd hebben tien andere sites het laten staan." Daarom is het zo belangrijk dat de voordeur dichtblijft, anders raak je de controle kwijt. Ook private partijen moeten die handschoen oppakken.

Toch wil Van Lynden aan slachtoffers die ten einde raad zijn een belangrijke boodschap meegeven. "Ik wil zeggen: er is leven hierna, zoek hulp, bijvoorbeeld bij Helpwanted", zegt hij. "Er zijn dingen mogelijk ook al lijkt het hopeloos."