De 13-jarige Jacob dreigt, samen met zijn moeder, uitgezet te worden naar Armenië. Maar de Syrische jongen kent dat land helemaal niet. Dreigt een nieuwe 'Howick en Lili' te ontstaan? Na hun zaak maakte de staatssecretaris geen uitzonderingen meer.

Jacob is 13 jaar en zit in de brugklas van de havo. In 2015 vluchtte hij, samen met z'n moeder, vanuit Syrië naar Nederland. En nu, jaren later, dreigen ze uitgezet te worden naar Armenië. Terwijl Jacob het land niet eens kent.

Ze 'zijn' Syrisch

Kees van den Bosch is journalist en zorgt al 5 jaar voor het gezin. Hij tekent hun levensverhaal op in De Groene Amsterdammer. Er is inmiddels een petitie voor het gezin gestart, met succes: al meer dan 52.000 duizend mensen hebben ondertekend.

De moeder van Jacob, Tina wordt ze genoemd, heeft in Armenië geprobeerd een paspoort te krijgen. Het verhaal onder vluchtelingen ging namelijk dat je daarmee een visum kon krijgen voor heel Europa. Omdat Tina's verre voorouders Armeens waren lukte het om een paspoort te krijgen na vier dagen verblijf in het land, maar toen bleek dat verhaal over het krijgen van een visum voor Europa onzin. En dus besloot ze alsnog te vluchten naar Europa met haar zoon. Ondanks dat de IND weet dat ze Syrisch zijn, worden ze nu met uitzetten bedreigd naar Armenië.

De toeslagenaffaire

De humaniteit verdwijnt uit het vluchtelingenbeleid, zegt Van den Bosch. "Volgens de regels van de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst, red.) is elke mogelijkheid om je te weigeren er één. In dit geval is dat een juridische mogelijkheid: jullie hebben een Armeens paspoort gehad, ga daar dan maar naartoe." Maar de IND weet intussen dat Jacob en Tina Syriërs zijn, die nooit in Armenië hebben gewoond en geen band hebben met het land. "Jacob is oorlogsslachtoffer. Hij heeft nog een granaatscherf in zijn been."

Van den Bosch refereert ook aan de toeslagenaffaire. "Dat heeft ons geleerd dat als je de regels alleen maar keihard toepast en niet kijkt naar de uitwerking in de praktijk, dat dat mensenlevens kapot kan maken. Hier worden twee mensen vermalen tussen regels van het systeem."

Lili en Howick

De situatie doet denken aan die van Lili en Howick, uit 2019. De twee kinderen dreigden uitgezet te worden naar Armenië, terwijl ze geen band hadden met dat land. Na veel druk op toenmalig staatssecretaris Harbers besloot hij met z'n hand over z'n hart te strijken: de twee kregen uiteindelijk toch een verblijfsvergunning.

Zo'n uitzondering die Lili en Howick destijds kregen, zit er nu niet meer in. Door het schrijnende verhaal van de twee kinderen kwam er veel politieke druk en dat leidde tot een versoepeling van het Kinderpardon. In ruil daarvoor ging de discretionaire bevoegdheid van tafel. Die bevoegdheid geeft ruimte aan een staatssecretaris om in heel schrijnende gevallen, iemand toch nog een verblijfsvergunning te geven. In de praktijk bestaat hij nog, maar ingezet worden wordt hij nauwelijks.

"Humane uitweg"

VluchtelingenWerk is recent een campagne gestart voor de herinvoering van de bevoegdheid. "Voorheen verleende de staatssecretaris gemiddeld 100 vergunningen per jaar, het afgelopen jaar maakte de directeur van de IND maar vier uitzonderingen", zo schrijft VluchtelingenWerk. Ze willen dan ook dat dit wordt terugdraait. "Om zo in zeer schrijnende zaken een passende humane uitweg te vinden." Ook verschillende politieke partijen, waaronder de ChristenUnie en GroenLinks, zien de bevoegdheid graag terugkeren. Er zijn Kamervragen gesteld door GroenLinks, SP, PvdA en ChristenUnie.

De 13-jarige Jacob heeft nog zo'n 10 dagen tot er meer duidelijk wordt. De IND heeft nu het voornemen om ze uit te zetten, maar Kees van Den Bosch hoopt op een wonder. "Uiteindelijk zal er iets uit de staatssecretaris moeten komen, een signaal. Maar ik hoop vooral dat, als er een nieuw kabinet wordt gevormd, de discretionaire bevoegdheid weer wordt ingevoerd."