Vandaag presenteerde de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) een rapport over de chaos rondom de vreugdevuren van afgelopen jaarwisseling. Waar ging het mis? In 5 vragen ben je weer helemaal bij.

1. Wat zijn de conclusies uit het rapport over vreugdevuren?

Uit het rapport van de OVV, onder leiding van Jeroen Dijsselbloem, blijkt dat de bouwers zich niet aan de afspraken hebben gehouden en dat de gemeente daarvan wist. De gemeente heeft niet ingegrepen en daardoor was de veiligheid van omwonenden en omstanders in het geding. De brandstapels waren 10 meter hoger dan de afgesproken 35 meter en er werden vaten diesel gebruikt.

Het onderzoek schrijft dat de organisatie van de vreugdevuren fundamenteel anders moet. De vuren moeten gezien worden als een publieksevenement met grote veiligheidsrisico's. Ook hadden de hulpdiensten en de gemeente meer verantwoordelijkheid moeten nemen.

2. Waarom zijn afspraken niet gerespecteerd én gehandhaafd?

De afspraken die waren gemaakt zijn verouderd en niet bijgewerkt. Fractievoorzitter van de PvdA in Den Haag Martijn Balster geeft toe dat hij en het college kritischer hadden moeten zijn op de regelgeving. "Convenanten zijn hier absoluut niet voor geschikt. Er hadden vergunningen moeten zijn."

Hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Jon Schilder voegt daar aan toe: "Er moet een vergunningstraject komen. Dat is ook standaardprocedure voor dit soort dingen. Dan kan er ook bezwaar worden gemaakt door bijvoorbeeld omwonenden. Dingen worden dan afgewogen." Er werd nu niet gehandhaafd, omdat volgens Balster niemand de baas was. "Er is ook niet samengewerkt."

3. Wie had de verantwoordelijkheid moeten nemen?

Hoogleraar Schilder is daar duidelijk over. "De burgemeester. Zij staat letterlijk boven de wet als dat nodig is. Maar, als de burgemeester dit had afgeblazen, was het wel duidelijk dat er dan op andere plekken weer ongeregeldheden zouden zijn ontstaan."

Het ging afgelopen jaar in ieder geval niet goed met de verantwoordelijkheid. "Niemand heeft de verantwoordelijkheid genomen om te bepalen dat het vuur niet mocht worden aangestoken, omdat de veiligheid niet gewaarborgd kon worden", zegt Balster van de PvdA.

4. Had de gemeente de chaos aan kunnen zien komen?

"Ik denk dat we een blinde vlek ontwikkeld hebben. Vorig jaar is het goed gegaan, dus het zal dit jaar ook wel goed gaan", zegt burgemeester Paulien Krikke van de gemeente Den Haag tegen de NOS, als reactie op het rapport.

Hoogleraar Jon Schilder zegt daarover: "Die blinde vlek had er niet moeten zijn, want bij de vorige jaarwisseling is het gemeentebestuur al gewaarschuwd dat het gevaarlijk kon zijn. De gemeente wees toen eerder onderzoek af. Het had voorkomen kunnen en móeten worden."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.