Bij de werving van donateurs voor goede doelen blijven grote bedragen aan de strijkstok hangen van commerciële bureaus. Dat zeggen verschillende deskundigen tegen EenVandaag. De bureaus organiseren donateurswerving deur-aan-deur en in winkelstraten.

Een consument die voor een tientje per maand donateur wordt van een goed doel, is het eerste jaar alleen maar aan het betalen voor het commerciële bureau. Er komt dan nog geen euro terecht bij het goede doel. Pas na een jaar komt de maandelijkse donatie terecht bij het goede doel.

Vermogen van 20 miljoen

EenVandaag vroeg onafhankelijk accountant Pieter-Jan Vermeulen de jaarcijfers van de grootste wervingsbureaus te bekijken. De eigenaren van Direct Result bijvoorbeeld hebben een vermogen van bijna 20 miljoen euro verworven, door hun activiteiten voor onder meer het Armoedefonds, Amnesty en SOS Kinderdorpen.

Hoewel ze ook commerciële klanten bedienen, vormen die de minderheid van hun omzet. "Als je ervan uitgaat dat dit met goede doelen is verdiend, dan vind ik dat wel exorbitant", zegt accountant Vermeulen.

Geen toezicht

Ook Pepperminds, Trust Marketing, Emolife en XS Direct hebben miljoenen op de balans. Het vermogen en inkomen van de eigenaren valt buiten het toezicht van het Centraal Bureau Fondsenwerving, de instantie die de goede doelen controleert.

Een directeur van een goededoelenorganisatie is onderworpen aan een salarisplafond en mag niet meer verdienen dan 153.000 per jaar. Maar externe partijen mogen zelf bepalen hoeveel inkomen en vermogen hun medewerkers verdienen.

No cure, no pay

Het komt vast bekend voor, studenten die mensen aanspreken bij supermarkten en in winkelstraten, of die bij de deur aanbellen. Het zijn geen vrijwilligers van de goede doelen, maar betaalde studenten die bonussen verdienen voor elke donateur die ze binnenhalen.

Ze werken voor gespecialiseerde bedrijven en die ontvangen gemiddeld 120 euro voor elke donateur die ze werven voor het goede doel. "Donateurs worden op no-cure-no-pay-basis doorverkocht aan goede doelen", zegt directeur Mathys van Abbe van Kinder.

'Systeem deugt niet'

Kinder is een startup die de goededoelenwereld wil veranderen. Directeur Van Abbe noemt het tijd om het systeem op de schop te gooien: "Het systeem deugt niet en het toezicht ook niet. Goede doelen moeten tegenwoordig aan allerlei eisen voldoen."

"Er wordt scherp op gelet dat directeuren en managers geen exorbitante salarissen verdienen. Er mag niet te veel aan kantoorkosten worden besteed. Dat wordt allemaal bijgehouden. Maar voor het inschakelen van externe bedrijven geldt geen enkele regel. Dat is een strijkstok die nauwelijks wordt belicht."

'Niet ethisch'

"Fondsenwervers moeten rekening houden met de wensen en voorkeuren van donateurs", zegt de Stichting Donateursbelangen. "Transparantie met betrekking tot wat er netto van een donatie bij het goede doel terechtkomt, en de uiteindelijke impact die gerealiseerd wordt door het goede doel is voor iedere donateur belangrijk."

"Wij vinden wervingsbureaus die dat niet aan de donateur laten weten niet ethisch", laten ze weten.

'Transparantie belangrijk'

Stichting Donateursbelangen vindt fondsenwervingsbureaus die niet aan de donateur laten weten wat er netto van een donatie bij het goede doel terechtkomt niet ethisch: "Een donateur heeft het recht om dat te weten."

De stichting zet zich in voor het versterken van het vertrouwen tussen gevers en goede doelen: "Via ethische en donateurgerichte fondsenwerving moeten fondsenwervers rekening houden met de wensen en voorkeuren van (individuele) donateurs. Transparantie is voor iedere donateur belangrijk."

Wervingsbureaus onder de loep

Hoogleraar filantropie Paul Smeets aan de Universiteit van Maastricht vindt dat de commerciële wervingbureaus onder de loep moeten worden genomen: "We hebben niet voor niks de Balkenende-norm ingevoerd bij de goede doelen."

"Je zou ook naar die externe bureaus moeten kijken, want daar komt geld van donateurs terecht. De belangrijkste reden waarom mensen afhaken als donateur, is dat ze te vaak benaderd worden door goede doelen. Dat irriteert mensen ook in toenemende mate."

'Gangbare tarieven'

Mathys van Abbe: "Goede doelen zouden moeten nadenken hoe ze met hetzelfde geld meer kunnen bereiken. In plaats van steeds maar te jagen op meer geld van meer donateurs. En ze zouden mensen moeten stimuleren om rechtstreeks te geven zonder tussenpersonen."

Wervingsbureau Direct Result zegt desgevraagd 'niet excessief' te verdienen aan goede doelen en 'gangbare tarieven' te rekenen. "In Nederland schommelt het aandeel van de omzet afkomstig van commerciële partijen doorgaans tussen de 30 en 55 procent, het restant is afkomstig van omroepen, goede doelen, gemeenten, brancheverenigingen en vakbonden."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."