Maakte verpleeghuispersoneel zich in het voorjaar vooral druk om het gebrek aan mondmaskers, handschoenen en spatbrillen, ook nu zijn er zorgen over tekorten. Niet aan beschermende middelen, maar aan testcapaciteit. En dat brengt de zorg in gevaar.

Verpleeghuizen kregen het tijdens de eerste coronagolf zwaar te verduren. Bijna de helft van de 6.000 doden vielen in verpleeghuizen. En nu een tweede golf is begonnen, houdt de sector haar hart opnieuw vast. Want al hebben ze sinds kort voorrang bij de GGD en zouden ze bij klachten snel terecht moeten kunnen voor een coronatest, in de praktijk lukt dit in veel regio's niet.

Overheid zou het regelen

"Wij moeten medewerkers met klachten 4 dagen missen", zegt Jacqueline Joppe, bestuurder van de Brabantse zorggroep Elde Maasduinen. "Eerst gaat er tijd verloren omdat ze niet direct terecht kunnen voor een test, en daarna moeten ze tot wel 2 dagen wachten op een uitslag. Dat brengt onze zorgcontinuïteit in gevaar. Nu al vallen er structureel gaten in onze roosters."

Joppe maakt de overheid verwijten. Opnieuw bleek die niet goed voorbereid. "Het afnemen van de test is het probleem niet. Maar de laboratoriumcapaciteit blijft achter. Er is gewoon te weinig ingekocht. En dat vind ik toch wel triest om te moeten constateren. Nu zijn we ook te laat om commerciële tests te gaan zoeken, want we hebben er op vertrouwd dat de overheid het zou regelen."

Inkopen bij een commerciële partij

Bij andere zorginstellingen klinken soortgelijke geluiden. Zoals de Zorggroep Noordwest Veluwe, die tijdens de eerste coronagolf hard werd geraakt. Ook daar heerst onbegrip over de gebrekkige testcapaciteit. "Medewerkers van ons worden alle richtingen op gestuurd voor een test", zegt Ard Kleijer van de zorggroep.

"Nijmegen, Baarn, Zwolle. En dan duurt het nog eens 24 tot 48 uur voordat er een uitslag ligt", vertelt hij. "Dus met pech ben je iemand 4 dagen kwijt. Vandaar dat we nu ook onderzoeken of we, samen met andere verpleeghuizen, tests kunnen inkopen bij een commerciële partij. Die kan binnen 24 uur een uitslag geven. Dat scheelt ons 3 dagen."

'Wij zijn afhankelijk'

Uit een peiling van brancheorganisatie Actiz blijkt dat meer zorginstellingen niet meer op de GGD vertrouwen, maar een teststraat hebben ingericht met het lokale ziekenhuis of een commercieel lab. Maar dan nog is er een kwart die deze mogelijkheid niet heeft, afhankelijk is van de GGD en klaagt over de lange wachttijden.

"Het lijkt er op dat de verpleeghuizen wéér op het tweede plan komen", zegt Jacqueline Joppe. "In het voorjaar stonden we achteraan voor de beschermende middelen, nu voor de testsWant de ziekenhuizen hebben hun eigen labs, maar wij zijn afhankelijk. De overheid heeft opnieuw niet tijdig gehandeld."

Uitwijken naar commercieël lab

Het Outbreak Management Team (OMT) adviseerde eind augustus om in verpleeghuizen waar een corona-uitbraak is vastgesteld bewoners én personeel preventief wekelijks te testen. Door het gebrek aan capaciteit lukt ook dat niet. Minister Hugo de Jonge beloofde beterschap.

Volgens hem wordt er hard gewerkt, zodat eind oktober twee keer zoveel tests kunnen worden afgenomen als nu. "Fijn dat de minister dat zegt, maar die tijd heb ik helemaal niet. Het moet nú geregeld worden", zegt Jacqueline Joppe. "Wij denken nu al na over keuzes welke zorg wij nog wel en niet kunnen verlenen, doordat we onze mensen zo lang kwijt zijn. Nu gaat dat om een bewoner een dag later douchen. Dat is misschien nog te overzien. Maar wat als dit doorzet?"

IJzeren voorraad

Ook is er onbegrip dat het kabinet alleen een mondkapjesplicht in verpleeghuizen in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag instelt. Zorgbestuurders zien meer in een landelijke richtlijn voor preventief gebruik van mondmaskers. Maar dreigen dan ook op dat gebied niet nieuwe tekorten? "Qua beschermende middelen hebben we onze les geleerd en een ijzeren voorraad aangelegd", zegt Arend Pleijsier van zorgorganisatie Sensire in de Achterhoek. "We kunnen in ieder geval een maand vooruit. We hebben wel geleerd dat we het voor onszelf moeten regelen, want we stonden tijdens de eerste golf ook achteraan."

Ook zorggroep Elde Maasduinen van Jacqueline Joppe heeft zo'n voorraad aangelegd. "Maar het gebruik neemt alweer toe. Ik wil wel terug kunnen vallen op landelijke voorraden. En ondanks de verhalen dat er pakhuizen vol liggen, sluimert er toch twijfel of er genoeg is."

Protocollen aangescherpt

Waar zorgbestuurders moed uit putten is dat ze een stuk beter voorbereid zijn op wat er mogelijk komen gaat. De afgelopen maanden zijn gebruikt om protocollen aan te scherpen en te leren van de lessen uit de eerste golf. "In het voorjaar wisten we niets", zegt Joppe. "Nu is toch meer bekend, ons personeel is meer geschoold in wat te doen. En we zijn onze afdelingen ook nog wat kleinschaliger gaan inrichten, zodat een besmetting zich niet meteen als een olievlek verspreidt."

Ook andere zorginstellingen zeggen besmette bewoners sneller te gaan isoleren en waar nodig te verplaatsen. Zo heeft Sensire een apart zorghotel ingericht voor corona-patiënten en gaat de Zorggroep Noordwest Veluwe werken met 'Covid-woningen'. Verpleeghuizen hopen de verspreiding van het virus zo sneller in te dammen.

'Angst zit er nog steeds in'

Grote zorg is nog wel of het personeel een tweede golf aan kan. "Zeker nu de roosters onder druk staan wordt er alweer een extra beroep op mensen gedaan", zegt Joppe.

"Terwijl ze de eerste golf net achter zich hebben gelaten." De angst onder het personeel zit er nog steeds in, vertelt ze. "Ze hebben toch veel meegemaakt. En allemaal zeggen ze: 'Jacqueline, als het nodig is staan we er weer'. Maar soms twijfel ik toch, dan denk ik: heb je niet te veel gezien en meegemaakt?"