radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Weer gaat het mis bij verpleeghuizen: GGD kan voorrang op test voor personeel niet organiseren

Weer gaat het mis bij verpleeghuizen: GGD kan voorrang op test voor personeel niet organiseren
Bron: Coronatest (archiefbeeld)

Maakte verpleeghuispersoneel zich in het voorjaar vooral druk om het gebrek aan mondmaskers, handschoenen en spatbrillen, ook nu zijn er zorgen over tekorten. Niet aan beschermende middelen, maar aan testcapaciteit. En dat brengt de zorg in gevaar.

Verpleeghuizen kregen het tijdens de eerste coronagolf zwaar te verduren. Bijna de helft van de 6.000 doden vielen in verpleeghuizen. En nu een tweede golf is begonnen, houdt de sector haar hart opnieuw vast. Want al hebben ze sinds kort voorrang bij de GGD en zouden ze bij klachten snel terecht moeten kunnen voor een coronatest, in de praktijk lukt dit in veel regio's niet.

Overheid zou het regelen

"Wij moeten medewerkers met klachten 4 dagen missen", zegt Jacqueline Joppe, bestuurder van de Brabantse zorggroep Elde Maasduinen. "Eerst gaat er tijd verloren omdat ze niet direct terecht kunnen voor een test, en daarna moeten ze tot wel 2 dagen wachten op een uitslag. Dat brengt onze zorgcontinuïteit in gevaar. Nu al vallen er structureel gaten in onze roosters."

Joppe maakt de overheid verwijten. Opnieuw bleek die niet goed voorbereid. "Het afnemen van de test is het probleem niet. Maar de laboratoriumcapaciteit blijft achter. Er is gewoon te weinig ingekocht. En dat vind ik toch wel triest om te moeten constateren. Nu zijn we ook te laat om commerciële tests te gaan zoeken, want we hebben er op vertrouwd dat de overheid het zou regelen."

Inkopen bij een commerciële partij

Bij andere zorginstellingen klinken soortgelijke geluiden. Zoals de Zorggroep Noordwest Veluwe, die tijdens de eerste coronagolf hard werd geraakt. Ook daar heerst onbegrip over de gebrekkige testcapaciteit. "Medewerkers van ons worden alle richtingen op gestuurd voor een test", zegt Ard Kleijer van de zorggroep.

"Nijmegen, Baarn, Zwolle. En dan duurt het nog eens 24 tot 48 uur voordat er een uitslag ligt", vertelt hij. "Dus met pech ben je iemand 4 dagen kwijt. Vandaar dat we nu ook onderzoeken of we, samen met andere verpleeghuizen, tests kunnen inkopen bij een commerciële partij. Die kan binnen 24 uur een uitslag geven. Dat scheelt ons 3 dagen."

info

Besmettingen in verpleeghuizen lopen op

Tijdens de eerste coronagolf in het voorjaar vielen er ruim 6.000 doden in Nederland. Ongeveer de helft daarvan betrof bewoners van verpleeghuizen. Op het hoogtepunt van de epidemie, midden april, waren 904 locaties besmet.

Ook in de verpleeghuizen was het virus de afgelopen maanden op zijn retour, maar inmiddels neemt het aantal besmettingen alweer toe. De afgelopen vier weken was er op 262 locaties minstens één Covid-19 besmetting.

'Wij zijn afhankelijk'

Uit een peiling van brancheorganisatie Actiz blijkt dat meer zorginstellingen niet meer op de GGD vertrouwen, maar een teststraat hebben ingericht met het lokale ziekenhuis of een commercieel lab. Maar dan nog is er een kwart die deze mogelijkheid niet heeft, afhankelijk is van de GGD en klaagt over de lange wachttijden.

"Het lijkt er op dat de verpleeghuizen wéér op het tweede plan komen", zegt Jacqueline Joppe. "In het voorjaar stonden we achteraan voor de beschermende middelen, nu voor de testsWant de ziekenhuizen hebben hun eigen labs, maar wij zijn afhankelijk. De overheid heeft opnieuw niet tijdig gehandeld."

Lees ook

Uitwijken naar commercieël lab

Het Outbreak Management Team (OMT) adviseerde eind augustus om in verpleeghuizen waar een corona-uitbraak is vastgesteld bewoners én personeel preventief wekelijks te testen. Door het gebrek aan capaciteit lukt ook dat niet. Minister Hugo de Jonge beloofde beterschap.

Volgens hem wordt er hard gewerkt, zodat eind oktober twee keer zoveel tests kunnen worden afgenomen als nu. "Fijn dat de minister dat zegt, maar die tijd heb ik helemaal niet. Het moet nú geregeld worden", zegt Jacqueline Joppe. "Wij denken nu al na over keuzes welke zorg wij nog wel en niet kunnen verlenen, doordat we onze mensen zo lang kwijt zijn. Nu gaat dat om een bewoner een dag later douchen. Dat is misschien nog te overzien. Maar wat als dit doorzet?"

IJzeren voorraad

Ook is er onbegrip dat het kabinet alleen een mondkapjesplicht in verpleeghuizen in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag instelt. Zorgbestuurders zien meer in een landelijke richtlijn voor preventief gebruik van mondmaskers. Maar dreigen dan ook op dat gebied niet nieuwe tekorten? "Qua beschermende middelen hebben we onze les geleerd en een ijzeren voorraad aangelegd", zegt Arend Pleijsier van zorgorganisatie Sensire in de Achterhoek. "We kunnen in ieder geval een maand vooruit. We hebben wel geleerd dat we het voor onszelf moeten regelen, want we stonden tijdens de eerste golf ook achteraan."

Ook zorggroep Elde Maasduinen van Jacqueline Joppe heeft zo'n voorraad aangelegd. "Maar het gebruik neemt alweer toe. Ik wil wel terug kunnen vallen op landelijke voorraden. En ondanks de verhalen dat er pakhuizen vol liggen, sluimert er toch twijfel of er genoeg is."

Protocollen aangescherpt

Waar zorgbestuurders moed uit putten is dat ze een stuk beter voorbereid zijn op wat er mogelijk komen gaat. De afgelopen maanden zijn gebruikt om protocollen aan te scherpen en te leren van de lessen uit de eerste golf. "In het voorjaar wisten we niets", zegt Joppe. "Nu is toch meer bekend, ons personeel is meer geschoold in wat te doen. En we zijn onze afdelingen ook nog wat kleinschaliger gaan inrichten, zodat een besmetting zich niet meteen als een olievlek verspreidt."

Ook andere zorginstellingen zeggen besmette bewoners sneller te gaan isoleren en waar nodig te verplaatsen. Zo heeft Sensire een apart zorghotel ingericht voor corona-patiënten en gaat de Zorggroep Noordwest Veluwe werken met 'Covid-woningen'. Verpleeghuizen hopen de verspreiding van het virus zo sneller in te dammen.

'Angst zit er nog steeds in'

Grote zorg is nog wel of het personeel een tweede golf aan kan. "Zeker nu de roosters onder druk staan wordt er alweer een extra beroep op mensen gedaan", zegt Joppe.

"Terwijl ze de eerste golf net achter zich hebben gelaten." De angst onder het personeel zit er nog steeds in, vertelt ze. "Ze hebben toch veel meegemaakt. En allemaal zeggen ze: 'Jacqueline, als het nodig is staan we er weer'. Maar soms twijfel ik toch, dan denk ik: heb je niet te veel gezien en meegemaakt?"

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van de AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump begin dit jaar concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen," aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar vast staat volgens de Europarlementariërs dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Zsolt Szabó, Staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties, komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant