Wat zegt de Nutri-Score precies over hoe gezond een product is? En andere vragen over de vernieuwde score beantwoord

Gezondere keuzes maken in de supermarkt: daar moet de vernieuwde Nutri-Score bij helpen. Vanaf 1 januari 2024 wordt de score met kleurtjes en letters het officiële voedingslogo van Nederland. Wij vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door lector Voeding en Gezondheid bij HAS Green Academy (voorheen HAS Hogeschool) Annet Roodenburg en door voedingsdeskundige en 'foodfluencer' Leroy van de Ree. Via boeken en online content helpt hij consumenten op weg tussen alle voedingstips- en labels.

1. Wat zegt de Nutri-Score precies over hoe gezond een product is?

De Nutri-Score ziet eruit als een soort stoplicht, van een donkergroene A tot een donkerrode E. De gekleurde letters worden toegekend op basis van de hoeveelheid gezonde en ongezonde bestanddelen in een product. Veel zout, suiker of vet zorgt voor een lage score (een E). Vezels, eiwitten, en weinig suiker of vet zorgen voor een hoge score (een A).

De achterliggende berekening van het voedselkeuzelogo is ooit bedacht in Engeland en later verder uitgedacht in Frankrijk. Het is bedacht om consumenten gemakkelijker gezonde keuzes te laten maken. Toch zegt de score weinig over hoe gezond een product is, volgens Leroy van de Ree.

"Je denkt al snel dat een A of een B gezond is, maar zo'n letter zegt alleen dat een product beter scoort op het model van de Nutri-Score binnen een productgroep. Zo kan het gebeuren dat een kant-en-klaarpizza een A heeft en een vers stuk zalm een D."

Hij licht toe: "In zalm zitten veel vetten, en daarom krijgt het een D. Maar volgens het Voedingscentrum zijn dit 'goede' vetten en is zalm dus juist gezond."

Andere kritiekpunten: de score laat micronutriënten (vitaminen en mineralen) volledig buiten beschouwing, en houdt geen rekening met de hoeveelheid die mensen van het product nuttigen. "De score is op basis van 100 gram of milliliter, maar terwijl je van frisdrank misschien wel 100 milliliter per keer drinkt, gebruik je geen 100 milliliter olijfolie."

Bron: EenVandaag

2. Waarom is in eerste instantie gekozen voor een relatieve score ten opzichte van vergelijkbare producten?

Eigenlijk klopt de vraag niet helemaal, zegt voedingsdeskundige Annet Roodenburg. "De score komt tot stand na een berekening en die berekening is voor alle producten hetzelfde. Er wordt - op een paar uitzonderingen na - geen onderscheid gemaakt tussen productgroepen: voor diepvriespizza's geldt dezelfde berekening als voor groenten in blik."

"Maar de score wordt daarna wel omgezet in een combinatie van een letter en een kleur, en die combinatie geeft aan welk product binnen een bepaalde productgroep gezonder is dan andere." Roodenburg vindt dat ook wel logisch. "Mensen twijfelen tussen producten binnen dezelfde groep. Je gaat niet van de koekjes naar de appels, maar twijfelt tussen de verschillende soorten koekjes."

3. Wat maakte het vernieuwen van de score moeilijk?

Dat duurde even, onder andere door COVID, zegt Roodenburg: "In november 2019 waren de plannen al gemaakt, maar toen kwam opeens COVID en had het ministerie van Volksgezondheid belangrijkere zaken te doen."

Wat ook meespeelt: "De Fransen, zelfbenoemde eigenaars van de score, hadden een mandaat neergelegd bij de internationale commissie die de score wilde gaan vernieuwen. Er mocht niet zoveel gesleuteld worden aan de fundamenten van het scoresysteem. Met dat mandaat beperkten ze de mogelijkheden voor de commissie om de score te verbeteren."

Toch is het volgens Roodenburg 'best knap' wat de commissie heeft gedaan, "alleen een paar perverse prikkels zijn helaas niet uit de berekening gehaald."

Bron: EenVandaag

4. Hoe wordt de berekening van de score gecontroleerd en door wie?

Een probleem met de Nutri-Score is dat fabrikanten een product kunnen innoveren zodat het een betere score krijgt, zonder dat ze het product direct gezonder maken, zegt Roodenburg. "Een fabrikant hoopt vooral zijn product beter te kunnen verkopen als het een A heeft, en heeft niet altijd de intentie om het gezonder te maken. Ze kan daarom bijvoorbeeld vezels of eiwitten toevoegen zodat het een A krijgt, in plaats van het ongezonde zout of suiker eruit te halen."

Op dit moment zijn er nog geen afspraken gemaakt over controle op de fabrikanten. "Maar ik vermoed dat die er wel gaat komen", zegt Roodenburg. "Het lijkt me logisch dat in opdracht van het VWS steekproeven uitgevoerd gaan worden. Je kunt moeilijk alles van tevoren checken, maar als er producten zijn met een gekleurde letter waar consumenten vraagtekens bij plaatsen, zal dat wel onderzocht worden."

5. Levert het iets op? Maakt de consument echt bewustere keuzes door deze score?

80 procent van wat er in de supermarkt ligt, is op basis van de Schijf van Vijf ongezond te noemen, weet Van de Ree. "Het is voor heel veel mensen echt moeilijk om te zoeken naar die 20 procent gezonde producten. Het maken van een ongezonde keuze is veel makkelijker."

"Onderzoek heeft laten zien dat voedingslabels zoals de Nutri-Score consumenten wel kunnen stimuleren tot gezondere keuzes, maar er is een groot verschil tussen wat mensen in vragenlijsten aangeven te (zullen) doen en wat ze daadwerkelijk doen. Uit een onderzoek in Frankrijk met vier verschillende logo's bleek wel dat de Nutri-Score leidde tot het meest gezonde boodschappenmandje, maar het effect was 17 keer kleiner dan wat bleek uit de vragenlijsten."

Roodenburg denkt daarom dat het label vooral een stimulans is voor producenten om gezondere producten te ontwikkelen. "Uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid onder de industrie bleek dat voedsellogo's de meest belangrijke stimulans zouden zijn om producten te gaan verbeteren. Fabrikanten willen natuurlijk een hoge Nutri-Score, want dat verkoopt beter."

Toch moet je niet denken dat één logo de hele wereld gaat verbeteren, zeggen Roodenburg en Van de Ree. Er moet veel meer worden gedaan, vinden zij: een gezonder aanbod in de supermarkten, een suikertaks, een btw-verlaging op groente en fruit, een halt op kinderreclames, et cetera. "Zolang dit soort maatregelen uitblijven, blijven we dweilen met de kraan open", zegt Roodenburg.

6. Wat heb je aan een nieuw label als dit niet verplicht wordt?

De Nutri-Score is een vrijwillig logo, maar uiteindelijk is het de bedoeling dat alle Europese landen het logo gaan gebruiken. Voedingsdeskundige en 'foodfluencer' Leroy van de Ree vindt het gek dat het label niet wettelijk verplicht is.

"Het is verwarrend voor consumenten dat dit ons officiële keuzelogo wordt, maar dat het niet verplicht wordt voor fabrikanten om het te gebruiken. Zo krijg je producten met en zonder het logo."

Toch ziet hij ook een kleine goede regel: "Als fabrikant mag je niet selectief zijn in de producten waarvan je de score berekent. Je mag niet alleen op je gezonde producten een A plakken en dan voor de minder gezonde producten geen score berekenen."

Tegelijkertijd kan een grote multinational als Unilever wel besluiten om onderscheid te maken tussen merken, waarschuwt Roodenburg. "Dat het bij het ene merk wel de Nutri-Score berekent voor producten, en bij het andere merk niet."