Om de zorg te ontzien komt er tijdens de jaarwisseling een landelijk vuurwerkverbod. Onterecht, vinden vuurwerkverkopers: want de meeste ongevallen zouden komen door het illegale én onlangs verboden vuurwerk. Klopt dat ook?

De vuurwerklobby is not amused en laat van zich horen in een paginagrote advertentie in de krant. Hierin wordt gesteld dat de druk op de zorg niet zal verminderen door de maatregel en dat de cijfers worden 'misbruikt'. Van de 2 miljoen mensen die zich jaarlijks bij de spoedeisende hulp melden zouden 'maar' 385 patiënten gerelateerd zijn aan vuurwerk en de meeste ongevallen zouden het gevolg zijn van het afsteken van illegaal vuurwerk, dat onlangs al verboden is.

Meer dan 1200 vuurwerkslachtoffers

Dat cijfer klopt, weet hoofdonderzoeker bij VeiligheidNL Birgitte Blatter. Haar organisatie doet elk jaar voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoek naar vuurwerkslachtoffers.

Maar, dan wordt er ook een groep vergeten. "Afgelopen jaarwisseling er 385 mensen behandeld op de spoedeisende hulp voor vuurwerkletsel, maar nog eens 900 op de huisartsenposten." Dat is dus samen bijna 1300 vuurwerkslachtoffers. Er zijn dus meer slachtoffers dan de lobby schetst in de advertentie.

Legaal vuurwerk niet onschuldig

Het huidige legale vuurwerk zou volgens de vuurwerkbranche zelden de oorzaak zijn van letsel. Juist vuurwerk dat nu verboden is zoals zware knallers zou zorgen voor slachtoffers. Dat beeld klopt niet helemaal. "In 20 procent van de gevallen was het letsel veroorzaakt door 'illegaal' vuurwerk. 80 procent van de ongelukken kwam dus wel degelijk door legaal vuurwerk", vertelt de onderzoeker.

Een van de meest voorkomende veroorzakers: de toen nog legale vuurpijlen, maar ook veel ongevallen met cakeboxen, singleshots en sierpotten en fonteinen. Zou je dus de onlangs verboden vuurpijlen en knalvuurwerk daar vanaf halen dan blijft er volgens de onderzoeker nog een behoorlijke groep ongelukken over met het huidige legale vuurwerk.

Veel oogletsel

En dat legaal vuurwerk behoorlijke schade kan aanrichten rond de jaarwisseling ziet ook oogarts Tjeerd de Faber van het Oogziekenhuis in Rotterdam. "Wij zien blinde ogen, permanent toegetakelde ogen en we moeten zelfs ogen verwijderen. Van alle oogletsels die wij zien is 70 procent zeker veroorzaakt door legaal vuurwerk."

Bij de overige groep zit ook een percentage waarvan de herkomst niet te herleiden is. "Bij 25 procent van de patiënten weten we niet waardoor het veroorzaakt is omdat het omstanders zijn. Van 5 procent weten we zeker dat het door illegaal vuurwerk is."

Wel legaal vuurwerk, maar 'illegaal' afgestoken

De term 'illegaal vuurwerk' wordt niet altijd in de juiste context gebruikt, ziet vuurwerkexpert van de politie Anne Draaijer. "Eigenlijk is vuurwerk altijd wel voorzien van een keurmerk." Het probleem zit 'm er vaak in het afsteken van vuurwerk uit bepaalde categorieën. Doen ongetrainde mensen dat, dan is dát illegaal. "Hier in Nederland hebben we het dan met name om professioneel vuurwerk dat niet bedoeld is voor particulier gebruik."

Dit is levensgevaarlijk omdat het gaat om stoffen die snel ontvlammen of die zelfs massa-explosies kunnen veroorzaken. Professionele vuurwerkafstekers weten wat ze doen.

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van de Brits-Oekraïense regisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via veilige routes zoals Polen, Wit-Rusland of Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."