Niet te missen: het eco-knopje op je wasmachine, vaatwasser, cv-ketel of in je auto. Waterbedrijf Vitens roept op om deze stand te gebruiken, want zo verminder je je verbruik van water en energie. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

We spraken met Deborah Klaassen, adviseur 'energie in huis' bij het onafhankelijk kenniscentrum Milieu Centraal. Ook legden we jullie vragen voor aan hoogleraar circulair productontwerp aan de TU Delft Ruud Balkenende en woordvoerder Cella Sin van fabrikant Samsung.

1. Wat is het nut van de eco-stand?

"De eco-stand is een programma waarin het reduceren van energie- en watergebruik centraal staat. Maar wel mét behoud van prestatie, vandaar de langere tijd die voor deze programma's nodig is", legt hoogleraar Balkenende uit. "Dit is met name nuttig bij apparaten die veel energie of water gebruiken. Vandaar dat je dit bij wasmachines, vaatwassers en wasdrogers tegenkomt."

Ook cv-ketels hebben vaak een eco-stand en stofzuigers kunnen soms op een lagere zuigkracht ingesteld worden, weet hij. "Daarnaast kom je het ook tegen bij bijvoorbeeld telefoons en laptops, dan gaat het vaak in eerste instantie om het verlengen van de gebruiksduur van de batterij, maar dat leidt uiteraard ook tot minder energieverbruik."

2. Waarom duurt de eco-stand zoveel langer dan de normale stand?

"Wanneer je de eco-knop op een vaatwasser of wasmachine indrukt, start er een programma dat inderdaad langer spoelt", antwoordt adviseur Klaassen van Milieu Centraal. "Omdat een eco-programma op een lagere temperatuur draait, is er een langere tijd nodig om toch hetzelfde schoonmaakeffect te bereiken", verklaart ze. "De langere tijd is dus nodig om de was of de vaat net zo schoon te maken."

3. Hoe kan het lange eco-programma duurzamer zijn dan het kortere 'gewone' programma?

"Een kort programma draait op de standaard hogere temperatuur. Dat is minder zuinig dan het langere eco-programma, omdat de temperatuur een grote invloed heeft op het energieverbruik dan de duur van het programma", legt Klaassen uit. "Het maakt dan niet uit dat de machine bij het eco-programma langer draait."

"Een machine gebruikt de meeste stroom aan het begin van de cyclus, om het water naar een hogere temperatuur te brengen", vertelt ze verder. "Als de temperatuur minder hoog hoeft te worden, heb je dus ook minder stroom nodig."

Mensen met een slimme meter kunnen dit soms zelf terugzien in hun energieverbruik. Klaassen: "Daarop is te zien wanneer er pieken zijn. Het valt op dat er bij de vaatwasser en wasmachine een piek is aan het begin van de cyclus. Dat is de uitschieter om het water te verwarmen. Bij de wasmachine is er daarnaast nog een tweede, kleinere piek aan het einde van de cyclus, die ontstaat door het centrifugeren."

4. Is het niet gewoon een marketingtruc, hoeveel energie en water bespaar ik écht?

"Je kunt er flink mee besparen op stroom en water", zegt Klaassen van Milieu Centraal. "Als je de vaatwasser op het eco-programma laat draaien bespaar je zo'n 25 procent stroomverbruik ten opzichte van een vaat die je zonder eco-programma op dezelfde temperatuur zou draaien. Ook op water bespaar je flink: ongeveer 20 procent ten opzichte van het standaardprogramma."

Vergelijkbare besparingen gelden ook voor de wasmachine, gaat de adviseur verder. "Een wasbeurt gebruikt ongeveer rond de 50 liter water, maar nieuwere wasmachines gebruiken meestal minder. Bij een eco-programma kan dat tot wel 40 procent minder zijn, maar het verschilt per wasmachine."

Deze cijfers komen uit de kennisbasis van Milieu Centraal. "Hoeveel je uiteindelijk daadwerkelijk in kosten bespaart met de eco-programma's op je wasmachine en vaatwasser hangt af van de precieze stroomprijs die je op dat moment betaalt", voegt Klaassen toe.

5. Is de eco-stand zuiniger dan wassen in de daluren of als het zonnig is?

"Dat hangt ervan af welk energiecontract je hebt, en welke afspraken over een dal- en piektarief", zegt Klaassen. "Als je de flexibiliteit hebt om jouw gedrag aan te passen aan het lagere tarief, dan kun je daar zeker mee besparen, maar ook dan helpt het om alsnog de eco-knop aan te zetten. Het hoeft niet 'of-of' te zijn, maar het kan allebei."

Hetzelfde geldt voor mensen met zonnepanelen, die hun apparaten het beste kunnen gebruiken in de zonnige uren, zeker als de salderingsregeling zal worden stopgezet. "Ook dan kun je alsnog de eco-stand gebruiken", adviseert ze. "Wat dan vooral helpt, is om apparaten om de beurt te laten draaien. Als je ze tegelijkertijd aan zet, heb je misschien niet genoeg eigen zonnestroom en moet je alsnog bijtanken van het stroomnet."

Naast de eco-stand gebruiken zijn er meer dingen die je kunt doen om energie te besparen met je huishoudelijke apparaten. "Alternatieven hangen vaak af van de gebruikssituatie", zegt hoogleraar Balkenende. "Minder gebruiken is het meest voor de hand liggend. Bij wassen is bijvoorbeeld aan te raden een volle trommel te draaien, in plaats van vaker een kleine hoeveelheid te wassen." Dan heb je minder wasbeurten nodig en dus minder energie. "Verder is het gebruik van energie- en waterzuinige apparatuur natuurlijk aan te raden."

6. Wat doet de eco-stand op de cv-ketel precies?

"De cv-ketel staat meestal standaard op een 'comfortabele' stand, zodat je altijd direct warm water uit de kraan en in de douche krijgt", vertelt Klaassen. "Met de eco-stand wordt het water pas verwarmd op het moment dat jij de kraan opendraait. Dat bespaart dus energie omdat je het water niet voorverwarmt."

De adviseur merkt dat veel mensen sinds de energiecrisis op zoek zijn naar manieren om te verduurzamen. "Sommige mensen vinden het spannend om de cv-ketel op eco-stand te zetten." Ze denkt dat het misschien even wennen is dat kraanwater niet meteen warm is, 'maar dat kan voor mensen met kinderen ook juist een veilig gevoel geven'. Je kunt de eco-stand zelf aanzetten of het bespreken met de onderhoudsmonteur: "En bij de meeste huishoudens komt die standaard ieder jaar langs voor een controle."

7. Is de eco-stand slecht voor de machine? Waarom staan ze anders niet gewoon altijd op eco-stand?

"Er zijn geen negatieve effecten op de wasmachine door het eco-programma bekend bij ons", laat woordvoerder Sin van Samsung weten. "Wel adviseren wij altijd om de juiste hoeveelheid wasmiddel te gebruiken, omdat overmatig wasmiddel slecht kan zijn voor de wasmachine." De eco-stand staat niet standaard aan, omdat de keuze bij de gebruiker wordt gelaten, vervolgt de woordvoerder. "Zo kan diegene bepalen of er tijd of energie bespaard wordt."

Klaassen van Milieu Centraal: "Wij raden mensen altijd aan om voor het onderhoud van machines eens in de zoveel tijd een programma op een hogere temperatuur te draaien. Dan spoel je zeepresten, vetresten en dergelijken goed weg zodat ze niet ophopen in de machine."

Behalve voor het onderhoud aan een machine is het ook om andere redenen soms verstandig om tóch te kiezen voor een programma met hogere temperatuur, gaat ze verder. "Bij de wasmachine bijvoorbeeld als iemand een besmettelijke ziekte heeft, allergisch is voor huisstofmijt, of wanneer lakens bijvoorbeeld zichtbaar vies zijn geworden. Maar je hoeft echt niet iedere was of afwas op een hogere temperatuur te draaien. Dat is niet nodig."