Hoe maak je iets wat zo abstract is als een algoritme begrijpelijk voor mensen die niet per se technisch onderlegd zijn? Door er liedjes en theater over te maken, zoals universitair hoofddocent Marjolein Fokkema.

Een lokaal vol studenten die niet-begrijpend staren naar een powerpointpresentatie. Dat is er niet bij tijdens de colleges van psycholoog en universitair hoofddocent Marjolein Fokkema. Ze start haar lessen meestal met een zelfgeschreven liedje dat ze vertolkt onder de bandnaam Mary-Jo & the Support Vector Machines. Haar nummers gaan over algoritmes. En dat wordt zeker gewaardeerd door haar studenten.

De combinatie theater en wetenschap

De universitair hoofddocent, die algoritmes ontwerpt, is altijd al bezig geweest met muziek maken en optreden. Tijdens haar studententijd speelde ze in verschillende bandjes. Dat ze naast haar promotieonderzoek besloot om een theateropleiding te volgen, kwam dan ook niet uit de lucht vallen.

In eerste instantie stond dat totaal los van haar werk aan de universiteit. Theater en wetenschap waren niet per se een logische combinatie. Tot 2 jaar geleden. "Toen ben ik begonnen met liedjes schrijven over algoritmes. Dat leek me een mooie manier om complexe stof aan mijn studenten over te brengen. In mijn muziek krijgen algoritmes een gezicht."

Niet altijd makkelijk

Fokkema staat voor klassen met studenten die specifiek voor het vak statistiek hebben gekozen, mensen die ingewikkelde formules oplossen leuk vinden. Maar ze geeft ook les aan psychologiestudenten, die het vak doen omdat het nu eenmaal in hun lespakket zit. Voor hen zijn de lessen niet altijd even makkelijk.

"Ze zien vaak op tegen mijn vak, zijn bang dat ze het niet begrijpen of dat het te droog is. Met mijn muziek wil ik statistiek, en algoritmes in het bijzonder, begrijpelijker maken", legt ze uit. "Ik wil mijn studenten motiveren, ze laten zien dat je plezier kunt hebben in dit vak."

Viral gaan

"Veel studenten vinden het fantastisch als ik de les begin met een van mijn clips op YouTube. Eerst zie je verbazing in hun ogen en vervolgens enthousiasme. Laatst kwam een student naar me toe met het advies dat ik een TikTok-account moet beginnen, dan zou ik viral gaan", lacht ze.

Ook collega-docenten zijn enthousiast. "Die vragen regelmatig of ze mijn video's mogen gebruiken in hun lessen. Dat vind ik natuurlijk alleen maar leuk."

Rock-'n-roll

Of ze het niet saai vindt, om altijd maar met abstracte formules en data bezig te zijn? "Nee joh, het is hartstikke rock-'n-roll! Natuurlijk bestaat een deel van mijn werk uit droge stof begrijpen. Maar ik heb dit vak niet voor niets gekozen: ik vind het een leuke reis om een dag of soms zelfs een week lang op zoek te zijn naar de oplossing voor een formule."

Fokkema wil een inspiratiebron zijn voor haar studenten, zoals zij zelf een aantal inspiratiebronnen had. "Eigenlijk hadden die allemaal gemeen dat ze hele complexe materie konden terugbrengen naar iets eenvoudigs waar mensen écht iets mee kunnen. Dat vond ik altijd heel mooi."

Begrijpelijke data

Fokkema ontwerpt zogenoemde 'machine learning algoritmes'. Dat zijn slimme statistische modellen die met een reeks instructies patronen in gegevens opsporen en voorspellingen kunnen doen. Voor haar is daarbij hetzelfde belangrijk als voor de wetenschappers door wie ze zich liet inspireren: "Ik wil complexe data en begrijpelijke resultaten."

En als je eenmaal zo'n nieuw algoritme hebt, kunnen daar verrassend veel dingen mee worden gedaan. Zo ontwerpt ze in Leiden, samen met promovendus Wouter van Loon, een model dat de kans op bijvoorbeeld alzheimer kan voorspellen. Eerder werkte ze mee aan modellen die concluderen welke behandelingen het beste passen bij iemand met een eetstoornis of een depressie.

Theatervoorstelling

Het zou goed zijn als zoveel mogelijk mensen meer leren over technologie, vindt Fokkema. Daarom maakt ze er naast muziek ook een theatervoorstelling over, waarmee ze op dit moment door het land trekt. Een droom die uitkomt, vertelt ze. De voorstelling gaat over het spanningsveld tussen mensen en machines. En wie uiteindelijk de overhand krijgt.

"Steeds meer van onze beslissingen maken we op basis van data. We worden in ons dagelijks leven alsmaar afhankelijker van technologie. Het is overal: thuis, in de supermarkt, op het werk, in de zorg. Hoe meer we erover weten, hoe beter we kunnen beslissen in hoeverre we er gebruik van willen maken."

Haat-liefdeverhouding met technologie

Maar niets menselijks is haar vreemd: net als veel anderen heeft ook zij een haat-liefdeverhouding met technologie. "Als het doet wat ik wil, vind ik het geweldig, maar als het niet werkt vind ik dat ontzettend frustrerend. En ik ben niet de enige, weet ik. Dan heb je een nieuwe telefoon of ander apparaat in huis, maar snap je er niks van."

"Aan de andere kant draag ik met mijn algoritmes natuurlijk ook bij aan de ontwikkeling van technologie. Er is altijd een spanningsveld tussen frustratie en fascinatie."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.