radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Wat is dit voor spul?' Bezorgde Zeeuwse boeren naar de rechter om van vervuilde dijk af te komen

'Wat is dit voor spul?' Bezorgde Zeeuwse boeren naar de rechter om van vervuilde dijk af te komen
Bewoners Charles Heiszler (links) en Marnix Verbrugge voelen zich niet prettig over de dijk
Bron: EenVandaag

Uit een nieuwe dijk in de Zeeuwse Perkpolder lekken schadelijke stoffen. Bezorgde boeren in het gebied stappen naar de rechter: "Ik verbouw voedsel en ik wil dat dat veilig blijft."

Het is 2015 als vrachtwagens af en aan rijden door de Zeeuwse Perkpolder. Ze vervoeren een zwart materiaal, dat aangevoerd is per schip. Uit dat materiaal wordt een bijna 2 kilometer lange dijk gebouwd. Die is nodig omdat zo'n 75 hectare land onder water wordt gezet vanwege natuurcompensatie. De oude dijk, grenzend aan de Westerschelde, is doorgestoken, en daarvoor komt een nieuwe in de plaats.

Last van huidirritaties en luchtwegen

De omgeving zucht onder de overlast. Eigenaar Charles Heiszler van een minicamping op enkele honderden meters afstand van de dijk, kan het zich nog precies herinneren.

"Er was heel veel zwart stof en het stónk. Alsof je achter de vuilniskar aanliep. De witte was die buiten te drogen hing haalden we zwart naar binnen." Sommige omwonenden krijgen last van huidirritaties en hun luchtwegen.

Zorgen weggewuifd

"Wat is dit voor een spul?" vragen Heiszler en andere boeren en bewoners van de polder zich af. Hun zorgen worden door de werklieden ter plekke weggewuifd. Het zwarte materiaal blijkt 'thermisch gereinigde grond' (TGG) te zijn. Dat is een recyclingproduct, afkomstig uit vervuilde grond en teerhoudend asfalt.

Door dat onder hoge temperaturen te verhitten, breken schadelijke stoffen af en blijft een mengsel van 'schoon' zand en grind over dat weer kan worden toegepast onder wegen en in dijken en geluidswallen.

De dijk waar het om draait
Bron: EenVandaag
De dijk in de Perkpolder

Circulaire economie

Dat gebeurt de afgelopen jaren op grote schaal. Op zeker tientallen locaties wordt TGG gebruikt. Het past in de 'circulaire economie' waarin afvalstoffen grondstoffen worden.

Bouwers en afnemers pronken met het duurzame karakter ervan. Want door hergebruik van oude grond hoeft minder nieuw zand worden gewonnen.

Lees ook

Dode kalveren

Maar in 2016 gaan de alarmbellen rinkelen. Een boer in Bunschoten heeft het water uit een sloot naast de dijk laten onderzoeken, nadat een aantal van zijn kalveren is overleden of dood geboren. In het water zitten hoge gehalten aan fosfaten. De boer legt meteen de relatie met de werkzaamheden aan de dijk, die naast zijn land ligt. Die is net versterkt met thermisch gereinigde grond.

Als het waterschap aanvullend onderzoek laat doen, blijken nog veel meer schadelijke stoffen zich in het milieu te verspreiden, zoals zware metalen en het kankerverwekkende benzeen. Het waterschap besluit de dijk voor een bedrag van 32 miljoen euro te saneren.

Een deel van de Perkpolder van bovenaf
Bron: EenVandaag
Een deel van de Perkpolder van bovenaf

'Niet wachten met opereren'

Wacht de zeedijk in Perkpolder eenzelfde lot? Als het aan Charles Heiszler en akkerbouwer Marnix Verbrugge ligt wel. Hun land grenst direct aan de dijk. "Het is een dijk waar een gezwel inzit dat iedere dag, ieder uur, uitzaait", zegt Heiszler.

"Je kunt wel blijven wachten met opereren, maar op gegeven moment is de patiënt overleden en dan heeft het geen zin meer. Vandaar dat wij vinden dat er haast geboden is. Er moet nu eindelijk na 5 jaar eens overgegaan worden tot directe actie."

Ernstige verontreiniging

Volgens advocaat Rogier Hörchner, die vijf boeren in het gebied bijstaat, liggen er inmiddels voldoende rapporten om die actie te eisen. Zo wijst onderzoeksbureau Deltares begin dit jaar in een rapport op risico's van arseen en zware metalen als chroom en vanadium.

Stoffen die worden toeschrijven aan de gebruikte grond. Gehaltes van het giftige arseen in het grondwater liggen op sommige plekken zelfs ver boven de zogeheten 'interventiewaarde'. Wanneer die waarde bij bepaalde volumes wordt overschreden, wordt gesproken van 'ernstige bodemverontreiniging'.

Perkpolder
Bron: EenVandaag
Hier ligt de Perkpolder

Cruciale fout

Recent hebben de boeren nóg een troef in handen gekregen: een rapport dat is opgesteld door bodemdeskundige Theo Edelman. Hij werd door de rechtbank Zeeland West-Brabant benoemd als onafhankelijk expert. Zijn oordeel: deze grond had nooit in de dijk gebruikt mogen worden.

Net als in Bunschoten is de grond in Perkpolder afkomstig van Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM), één van de grootste recyclingbedrijven van Nederland. Volgens Edelman, eigenaar van een bodemkundig adviesbureau en zijn halve werkzame leven betrokken bij bodemsaneringen, maakte het bedrijf een cruciale fout bij het schoonmaken van de thermisch gereinigde grond.

Vulstof niet verwijderd

Zo liet ATM na, tegen de voorschriften in, de 'vulstof' uit het asfalt te verwijderen. Deze vulstof bestaat onder meer uit 'vliegas', een restproduct uit kolencentrales.

Deze vulstof verklaart volgens Edelman voor een groot deel de milieuproblemen rond de Zeeuwse dijk. Zo bevat het zware metalen en arseen. Edelman: "Die stoffen worden ook in het grondwater gevonden. Die sijpelen uit de vliegas en gaan met het grondwater de bodem in."

Nieuwe natuur in de Perkpolder
Bron: EenVandaag
Nieuwe natuur in de Perkpolder

'Geen kolkende massa gif'

Volgens de boeren en hun advocaat zijn de conclusies van Edelman voldoende aanleiding om per direct maatregelen te eisen. De eigenaar van de dijk, Rijkswaterstaat, zit intussen met het dossier in haar maag. "De grond is geleverd onder certificaat", zegt projectmanager Eric Mostert. "Je mag ervan uitgaan dat de grond daaraan voldoet. Als je een auto koopt, ga je die ook niet eerst uit elkaar halen om te kijken of hij wel voldoet aan wat je gekocht hebt."

De optie 'saneren' ligt volgens Mostert nog altijd op tafel, maar ook andere opties worden onderzocht. "In de wet staat dat je de vervuiling moet beheersen of wegnemen. Beide opties onderzoeken we." Hij benadrukt dat er geen sprake is van 'een kolkende massa gif'. Volgens Mostert worden de normen maar op een aantal plekken in en rond de dijk overschreden.

Niet uitgesloten

Maar daar is Rijkswaterstaat te stellig in, vindt Edelman. Volgens hem is het aantal genomen grondwatermonsters nog veel te klein om gefundeerde uitspraken te doen, ook over risico's voor de volksgezondheid. "Je kunt je wel voorstellen dat het niet goed is om water dat verontreinigd is met zware metalen over landbouwgewassen te sproeien. Ik zeg niet dat dat nu gebeurt, ik zeg niet dat dat gaat gebeuren, maar het is ook niet uitgesloten."

Volgens de bodemdeskundige moet het grondwater rond de dijk intensief worden onderzocht, voordat bepaald kan worden wat er moet gebeuren. "Er is diepgaand onderzoek naar grondwaterstroming en verontreinigende stoffen nodig. Dan zal moeten blijken of er nadelige effecten zijn. En dan kan de rechter kiezen: of de dijk moet weg of de effecten worden teniet gedaan."

'Ik wil dat voedsel veilig blijft'

Rijkswaterstaat wil een nieuw onderzoek afwachten voordat er een besluit valt over wat er met de dijk gaat gebeuren. Dat moet eind dit jaar genomen worden.

Intussen blijven de boeren in de polder zich zorgen maken. "Ik ben bang dat het water ook de teeltzone inkomt en dan de gewassen vervuilt", zegt Marnix Verbrugge. "In een droge zomer gebruik ik met tientallen andere boeren de zoetwaterbel die hier ligt om de akkers te beregenen. Ik verbouw voedsel en ik wil dat dat veilig blijft."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant