Minder stikstof uitstoten, minder vervuilende auto's laten rijden, en juist meer natuurgebieden beschermen. Je hoort het vaak als oplossingen om 'de biodiversiteit' te herstellen. Maar hoe staat het ervoor? We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door Sander van Andel, expert op het gebied van natuurbescherming bij de IUCN NL, de Nederlandse tak van de International Union for Conservation of Nature (IUCN).

1. Hoe bepaal je de biodiversiteit?

Biodiversiteit wordt gemeten op drie niveau's: soortendiversiteit, genetische diversiteit en ecosysteemdiversiteit, begint Van Andel. "Men kijkt vaak naar de hoeveelheid van plant-en diersoorten als we het hebben over biodiversiteit. Dus dan wordt er vastgesteld in welke mate die plant- en diersoorten aanwezig zijn in een gebied."

"Met genetische diversiteit wordt bedoeld dat er binnen een bepaalde diersoort ook een bepaalde mate van diversiteit bestaat." Hij geeft een voorbeeld van de berggorilla, een bedreigde diersoort. "Als de populatie van een bepaalde diersoort nog maar 1.000 exemplaren is, dan leidt dat vaak tot inteelt en verlaagt dat ook de genetische diversiteit binnen de soort."

Dit is volgens de expert kwalijk, omdat genetische diversiteit er juist voor zorgt dat diersoorten veerkrachtig zijn tegen verschillende veranderingen in hun omgeving. En dus het vermogen hebben zich aan te passen aan hun leefomgeving.

Als laatste noemt hij ecosysteemdiversiteit. Biologen kijken dan naar de verschillende soorten ecosystemen, een verzameling van levensgemeenschappen van planten, dieren en micro-organismen, die aanwezig zijn binnen één gebied.

2. Naar welke periode moet de biodiversiteit hersteld worden?

Er zijn verschillende manieren om de biodiversiteit in kaart te brengen, gaat hij verder. "Het IUCN heeft een Rode Lijst opgesteld waarop je kunt zien welke soorten op dit moment worden bedreigd en wat de status is van hun populatie." Voor wie wil weten hoe de natuur in Nederland ervoor staat, kan het Nationaal Dashboard Biodiversiteit raadplegen.

Momenteel vindt er een VN-top voor biodiversiteit plaats waarin verschillende landen bij elkaar komen om te onderhandelen over concrete plannen voor herstel van de natuur. Zo hebben landen afgesproken om zeker 30 procent van al het land en water op aarde te beschermen. "Het doel van die afspraken is dus om de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan", zegt Van Andel.

"Het hoeft niet per se teruggebracht te worden naar een bepaalde periode in de geschiedenis, maar wat we wel kunnen doen is het ecosysteem weer robuust maken, zodat soorten kunnen overleven", legt hij uit.

3. Is de achteruitgang van de biodiversiteit niet rechtstreeks het gevolg van de groeiende wereldbevolking?

Van Andel: "Ja, maar het heeft ook wel te maken met andere menselijke activiteiten zoals, overbevissing, ontbossing en vervuiling. Het gaat dus ook over hoe wij als wereldbevolking de natuur behandelen."

Invasieve soorten kunnen de biodiversiteit ook bedreigen, gaat hij verder. "Dit zijn plant- en diersoorten die oorspronkelijk niet in een bepaald gebied voorkomen, in de natuur terechtkomen en daar geen natuurlijke vijanden hebben. Daardoor kunnen ze eigenlijk ongestoord in het ecosysteem een plek innemen en lokale soorten opeten of wegdrukken. En dat kan heel schadelijk zijn."

De Amerikaanse rivierkreeft is een voorbeeld van een invasieve soort in Nederland. "Hij komt voor in onze sloten waar die allemaal kleine visjes opeet en slootranden kapot maakt."

Bron: Eigen foto

4. Zijn er wel verbeteringen op het gebied van biodiversiteit?

Ja zeker, er zijn gebieden die op dit moment hersteld worden, vertelt Van Andel. "Biodiversiteit is uiteindelijk een lokaal verschijnsel. We zien dat door herstelmaatregelen en natuurbescherming het beter gaat met soorten. In Nederland gaat het iets beter met de otter, de zeearend en de boomkikker. Al is de situatie nog wel kwetsbaar."

5. Welke nieuwe vogel- en plantensoorten zijn er de laatste 25 jaar bijgekomen?

Volgens Van Andel zijn er geen nieuwe soorten bijgekomen in de afgelopen jaren, want dat gaat immers niet zo snel. "Je hebt wel heel veel soorten insecten die nog niet zijn beschreven voor de wetenschap. Ook in de diepzee leven allemaal soorten die nog niet bekend zijn, omdat we daar nog weinig onderzoek naar hebben gedaan."

Biodiversiteit en klimaatverandering hangen heel nauw samen, gaat hij verder. We zien dat door veranderde weersomstandigheden andere soorten zich in Nederland vestigen: zoals de bijeneter, die de afgelopen jaren steeds vaker in Nederland wordt waargenomen. Warmer weer en langere zomers bieden de bijeneter meer geschikte omstandigheden om voedsel te vinden en te broeden.

6. Hoe kom ik erachter hoe biodivers mijn omgeving is?

"Je hebt verschillende telefoon-apps. Je kunt een foto maken van een plantensoort, dier of insect en de app helpt je vervolgens om het te identificeren", legt Van Andel uit. Op die manier kun je een beeld krijgen en zelf in kaart brengen welke soorten er in je omgeving groeien en leven.

Een andere manier is het deelnemen aan bepaalde burgerprojecten, gaat hij verder. "Vrijwilligers verzamelen dan gegevens over de natuur en delen daarna hun waarnemingen op een website.

Ook regionale kaarten voor biodiversiteit bieden een uitkomst om te achterhalen hoe biodivers je omgeving is. Deze kaarten zijn volgens Van Andel soms wat abstract en daarom moeilijker af te lezen.

7. Welk effect kunnen kleinschalige acties van burgers hebben?

Kleinschalige acties van burgers kunnen zeker effect hebben, zegt Van Andel. "Je kunt in je eigen tuin zorgen voor lokale soorten. Denk hierbij aan het toevoegen van insectvriendelijke planten in je tuin of het plaatsen van vogel- of vleermuiskasten."

Nu de herfst weer is begonnen en de bladeren van de bomen vallen, ziet Van Andel dat veel mensen hun tuin opruimen en de bladeren wegvegen. Maar volgens de expert is het juist handig om een paar rommelige plekjes te houden.

"Hierin kunnen soorten in de winter overleven, zoals egels en sommige insecten. Het is dus goed om rommelige plekjes in je tuin te houden, waar soorten kunnen schuilen, vertelt hij.

8. Heeft het zin om meer fruitbomen zoals appel- en perenbomen in het wild te planten voor meer biodiversiteit?

Van Andel denkt dat het planten van fruitbomen zeker een bijdrage kan leveren aan het versterken van de biodiversiteit. Maar, zegt hij. "Ik zou niet in het wild nu appel- en perenbomen gaan planten."

Zijn advies is dan ook om bij het planten van fruitbomen in een boomgaard of voedselbos ook andere inheemse planten en bomen te mengen. Zo bieden fruitbomen niet altijd de beste leefomgeving voor lokale soorten. "Bestuivers kunnen niet alleen leven van de fruitbomen. Ook zij willen graag een diversiteit aan bloemen waar ze van kunnen eten", zegt van Andel tot slot.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."