Vanaf april kunnen we massaal aan de slag met zelftesten. Eerst in het hoger onderwijs en daarna in het bedrijfsleven. Wat als je baas dit wil en jij een zelftest op het werk weigert? Volgens jurist Pascal Besselink kan je baas je niet heel veel maken.

Sinds het uitbreken van het coronavirus zijn er een hoop nieuwe onderwerpen waar zowel de werkgever als de werknemer tegenwoordig mee te maken krijgt. Denk aan het wel of niet dragen van mondkapjes of het meten van de lichaamstemperatuur van de werknemer bij binnenkomst. En nu komt de massale beschikbaarheid van zelftests daar dus nog bij.

Niet verplichten

Stel je werkt als schoonmaker bij een bedrijf en je baas vraagt of je elke dag voordat je ergens gaat schoonmaken een test wil doen. Voor de veiligheid. Je vindt dit overbodig, want je hebt nog nooit coronaklachten gehad. Welk gevecht krijg je dan met je baas?

"Op het moment is er nog geen rechtspraak voor die zelftests", legt Pascal Besselink uit, juridisch dienstverlener bij DAS. "Maar we kunnen voldoende uit de voeten met de regels die we op dit moment al hebben. Denk aan de huidige privacywetten en de grondrechten." Besselink zegt dat de werkgever mag vragen of de werknemer een zelftest wil doen. "Máár, als de werknemer dat weigert, kan de werknemer het hem niet verplichten."

De lat ligt hoog

Wanneer je dus weigert om een coronatest te doen, sta je met de huidige wetgeving sterk in je schoenen. Stel dat je baas nou echt heel graag wil dat jij je elke dag laat testen, en hij besluit zelfs naar de rechter te stappen? Ook dan hoef je je volgens Besselink nog niet meteen zorgen te maken.

"Hoewel de werkgever de verplichting heeft om te zorgen voor een veilig werkklimaat voor zijn werknemers, moet dat wel noodzakelijk en proportioneel zijn", zegt de jurist. Ook moeten alle andere mogelijke, minder ingrijpende, maatregelen al genomen zijn, en zelfs dan is de kans klein dat een rechter besluit dat het verplichten van een
test is toegestaan. Dat komt omdat het opleggen van een coronatest het
recht op persoonlijke levenssfeer of lichamelijke integriteit schendt, legt Besselink uit. Dat is een inbreuk op de grondrechten van de werknemer.

Top van de ijsberg

De kans is dus klein dat je werkgever het wint als hij het hogerop zoekt. Maar, met name de kwetsbare groep werknemers, zal misschien tóch dwang voelen om in te stemmen legt Besselink uit. "Dat komt omdat je als werknemer afhankelijk bent van je werkgever. Bijvoorbeeld freelancers zullen misschien uit angst om niet meer ingeroosterd te worden sneller instemmen met de wensen van de werkgever."

Besselink vertelt dat hij als jurist alleen de zaken ziet die door de partijen zelf worden aangedragen. "En dat is waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg van alle discussies die op de arbeidsvloer plaatsvinden."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van de Brits-Oekraïense regisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via veilige routes zoals Polen, Wit-Rusland of Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."